تأثیرات انسانی و زیست محیطی سدهای کوچک و بزرگ با تأکید بر دریاچه ارومیه

دو دهه اخیر موج عظیمی در اجرای پروژه‌های سدسازی توسط وزارت خانه‌های نیرو و کشاورزی در کشور راه افتاد که طی ان هزاران سد کوچک و بزرگ در کشور ساخته شد. توجیه همه این سدها جلوگیری از به هدر رفتن آب، ذخیره و کنترل آن جهت مصارف کشاورزی و آب خیزداریع تولید انرژی برق – ابی و تأمین مصارف خانگی وشرب بود. نکته قابل توجه در فعایت دو وزارت خانه ادعای مشترک، ولی به کارگیری استراتژی متضاد بود. وزارت کشاورزی با احداث سدهای کوچک، با اهداف آبخیزداری قصد تقویت آب‌های زیرزمینی را داشت و وزارت نیرو با احداث سدهای بزرگ مانع از جریان آب‌ها در رودخانه‌ها و نفوذ آب به زیرزمینی شد. عدم اجرای استراتژی علمی و افراط باعث شد توازن هیدرولوژیکی و طبیعی کشور به هم بخورد که خشک شدن دریاچه ارومیه از جمله موارد بارزی است که بحران‌های بزرگ زیست محیطی و به هم خوردن توزان اقتصادی – اجتماعی را به همراه داشت. از نظر زیست محیطی انقراض گونه‌های بومی گیاهی و جانوری که طی میلیون ها سال خود را به زیستن در شرایط سخت شور سازش داده بودند و یا از بین رفتن زیستگاه پرندگان و آبزیان که علاوه بر خسارت‌های اقتصادی، تنوع زیستی کشور ایران را نیز تهدید کرده است. خشک شدن رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و بیابان‌زایی سبب می‌شود که طوفان‌های شن وماسه نمک وریزگردنه تنها ساکنان اطراف این اکوسیستم را تهدید کند. بلکه به تمام کشور و ساکنان کشورهای مجاور را با خطر مواجه کند. تغییر میکروکلیمای منطقه شامل افزایش دما و کاهش رطوبت باعث افت کیفیت زندگی، تهدید سلامت، افت محصولات کشاورزیع نیاز بیشتر به اب و در نتیجه باعث از بین رفتن جوامع بومی، کشاورزی سنتی و مشاغل روستایی – بومی شده است. مهاجرت به شهرها، گسترش حاشیه‌نشینی و صدها معضل اقتصادی – اجتماعی از جمله تأثیرات بعدی از بین رفتن اکوسیستم دریاچه ارومیه است. سدهای کوچک نیز می‌تواند تأثیرات منطقه‌ای داشته و حتی فاجعه‌ای در مقیاس بزرگ ایجاد کنند. مثلاً در اثر شکستن سد، خسارات ناشی از سیل چند برابر شده و یا باعث غرق شدن جوانان کودکانی می‌شود که در آن منطقه زندگی می‌کنند.

کلیدواژه ها:

ارومیه ، انقراض گونه‌ها ، ریزگرد ، زندگی انسان ، سدسازی