نقش فرایندهای تقویت کننده و تنبیهی در الگوهای فرزندپروری و پیامدهای آن بر سلامت روان فرزندان

هدف: پژوهش حاضر با هدف درک عمیق تجربه زیسته فرایندهای تقویت کننده و تنبیهی در الگوهای فرزندپروری ایرانی و پیامدهای بلندمدت آن بر سلامت روان فرزندان انجام شد. روش: مطالعه با رویکرد پدیدارشناسی تفسیری (IPA) و با مشارکت ۲۸ نفر (۱۴ نوجوان ۱۲ تا ۱۸ ساله و ۱۴ والد ایشان) از شهرهای تهران، مشهد و شیراز اجرا شد. داده ها از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته گردآوری و با روش استاندارد IPA تحلیل شدند. یافته ها: چهار ابرتم اصلی پدیدار شد: ۱) تقویت به مثابه تایید وجودی در برابر خرید رفتار موقت، ۲) تنبیه به مثابه مرزگذاری محبت آمیز در برابر پیام طردشدگی و شرم سمی، ۳) چرخه های پنهان تقویت مشروط و تنبیه شرم محور به عنوان منشا اصلی اضطراب عملکرد، کمال گرایی بیمارگونه و خودسرزنشی مزمن، و ۴) نقش میانجی فرهنگ شرم و آبرو در تبدیل تنبیه های به ظاهر خفیف به تجربیات عمیقا تروماتیک. نتیجه گیری: در بستر فرهنگی ایران، تقویت و تنبیه بیش از آن که ابزارهای یادگیری باشند، زبان عاطفی رابطه والد-کودک و حامل پیام های وجودی درباره ارزشمندی ذاتی کودک هستند. پیامدهای سلامت روان فرزندان نه به شدت یا نوع ابزار، بلکه به معنای عاطفی و رابطه ای استخراج شده توسط کودک وابسته است. یافته ها ضرورت بازطراحی برنامه های آموزش فرزندپروری و مداخلات بالینی با تاکید بر بازسازی معنای عاطفی این فرایندها و توجه به نقش فرهنگ شرم را نشان می دهند.

کلیدواژه ها:

خودتنظیمی خانوادگی ، سبک زندگی سالم ، هویت جمعی سلامت محور ، هم تنظیمی مقدمه خانواده