رویکردهای فقهی به سیاست های جمعیتی: تحلیل تطبیقی پارادایم های فردی و حکومتی در اندیشه اسلامی معاصر

این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکای مستقیم به دو اثر شاخص در حوزه فقه جمعیت، به بررسی ژرفانگر تحولات گفتمانی در این حوزه می پردازد. مطالعه نظام مند این آثار نشان می دهد که در دوران معاصر، دو پارادایم متمایز در فقه جمعیت شکل گرفته است: پارادایم سنتی مبتنی بر فقه فردی که افزایش جمعیت را به مثابه حکم ارزشی مطلق و تغییرناپذیر تلقی می کند، و پارادایم نوین مبتنی بر فقه حکومتی که مسئله جمعیت را در چارچوب مصلحت عمومی، اقتضائات زمانی-مکانی و داده های علمی بررسی می نماید. این مقاله با تحلیل عمیق مبانی معرفت شناختی، روش شناسی استنباط، مفروضات پنهان و پیامدهای عملی هر دو پارادایم، نشان می دهد که تحول گفتمانی صورت گرفته نه صرفا یک تغییر سطحی، بلکه دگرگونی بنیادین در نظام معناسازی فقهی است. یافته ها حاکی از آن است که پارادایم حکومتی با وجود چالش های روش شناختی، پتانسیل بیشتری برای مواجهه با پیچیدگی های جمعیتی جهان مدرن دارد. در نهایت، الگویی برای تلفیق نقاط قوت هر دو پارادایم در قالب «فقه الاجتماع» ارائه می شود.

کلیدواژه ها:

فقه حکومتی ، فقه فردی ، سیاست جمعیتی ، مصلحت عمومی ، تفسیر پویا ، حکمرانی اسلامی ، پارادایم شناسی فقهی