بهره برداری از معادن، فرصتی برای تنوع بخشی اقتصادی

این مطالعه ی مروری، به بررسی جایگاه و پتانسیل معدن در توسعه اقتصادی ایران می پردازد. با توجه به کاهش تدریجی ذخایر نفتی در دهه های آینده و افزایش تقاضای انرژی، ضرورت یافتن منابع انرژی جایگزین و تنوع بخشی به اقتصاد بیش از پیش نمایان شده است. ایران با برخورداری از بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی و حدود ۳۷.۵ میلیارد تن ذخایر، در میان دوازده کشور برتر جهان قرار دارد، اما سهم این بخش (به جز نفت و گاز) در تولید ناخالص داخلی همچنان بسیار ناچیز است.یافته های تحلیل منابع رشد اقتصادی بخش معدن طی سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۵ نشان می دهد که بهره وری کل عوامل تولید با سهم حدود ۵۶ درصد، مهم ترین عامل موثر بر رشد این بخش بوده است. این امر بیانگر اهمیت بالای ارتقای فناوری، دانش و سازماندهی در مقایسه با افزایش صرف سرمایه و نیروی کار است.مطالعات دیگر با استفاده از رویکرد پویایی سیستم نشان می دهند که سیاست های مبتنی بر ارتقای فناوری، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و آموزش نیروی انسانی، تاثیر بیشتری نسبت به افزایش سرمایه گذاری ثابت در ارتقای ارزش افزوده دارند. با این حال، شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه با چالش هایی همچون ضعف نگاه استراتژیک، بی ثباتی متغیرهای کلان اقتصادی، محدودیت منابع مالی و فقدان حمایت از حقوق مالکیت فکری مواجه هستند. مرور ادبیات حاکی از شکاف عمیق میان ظرفیت های بالقوه و عملکرد بالفعل بخش معدن است. خلاهای پژوهشی شناسایی شده شامل فقدان داده های آماری منسجم، کمبود مدل سازی های جامع کلان نگر، محدودیت پژوهش های نوین در حوزه اقتصاد دانش بنیان معدنی و غفلت از تحلیل ریسک و عدم قطعیت است. گذار از اقتصاد نفت محور به اقتصاد دانش بنیان و بهره گیری بهینه از ظرفیت های معدنی، مستلزم توجه جدی به این چالش ها و شکاف های پژوهشی است.

کلیدواژه ها:

توسعه ی معادن ، صنعت ، معدن ، توسعه ی پایدار