تاثیر برنامه های پرورشی بر رشد اجتماعی دانش آموزان

شریعتمداری، ۱۳۹۷؛ نقی پور، ۱۳۹۹رشد اجتماعی به عنوان فرایندی تدریجی، شامل کسب مهارت هایی نظیر برقراری ارتباط موثر، همکاری با دیگران، احترام به هنجارهای اجتماعی، پذیرش مسئولیت و حل تعارض ها به شیوه ای سازنده است. این مهارت ها در بستر تعاملات اجتماعی شکل می گیرند و مدرسه، پس از خانواده، یکی از مهم ترین محیط هایی است که فرصت تجربه و تمرین این تعاملات را برای دانش آموزان فراهم می کند. برنامه های پرورشی، با توجه به ماهیت غیررسمی تر و انعطاف پذیرتر خود نسبت به برنامه های آموزشی، ظرفیت بالایی برای تقویت این ابعاد از رشد دانش آموزان دارند.نقی پور، ۱۳۹۹؛ حسینی، ۱۳۹۸پژوهشگران داخلی بر این باورند که فعالیت های پرورشی نظیر اردوهای فرهنگی و تربیتی، فعالیت های گروهی، شوراهای دانش آموزی، مراسم و مناسبت های مذهبی ملی و برنامه های مشارکتی مدرسه محور، نقش موثری در تقویت حس تعلق اجتماعی و مسئولیت پذیری دانش آموزان ایفا می کنند. این برنامه ها با فراهم آوردن موقعیت هایی برای کار گروهی، تصمیم گیری جمعی و تعامل با همسالان، زمینه رشد مهارت های اجتماعی را به طور عملی فراهم می سازند.شریعتمداری، ۱۳۹۷؛ کریمی، ۱۳۹۶مشارکت فعال دانش آموزان در طراحی و اجرای برنامه های پرورشی موجب افزایش اعتمادبه نفس، خودباوری و توانایی ابراز نظر در آنان می شود. زمانی که دانش آموزان احساس می کنند نقش موثری در فعالیت های مدرسه دارند، نگرش مثبت تری نسبت به خود و دیگران پیدا کرده و توانایی پذیرش مسئولیت های اجتماعی در آنان تقویت می شود. این امر به ویژه در دوره نوجوانی که هویت اجتماعی در حال شکل گیری است، اهمیت دوچندانی دارد.نقی پور، ۱۳۹۹؛احمدی، ۱۳۹۸)از سوی دیگر، نتایج مطالعات نشان می دهد که اثربخشی برنامه های پرورشی تا حد زیادی به هدفمندی و تناسب آن ها با ویژگی های سنی و نیازهای رشدی دانش آموزان وابسته است. برنامه هایی که صرفا جنبه صوری و دستوری دارند، تاثیر محدودی بر رشد اجتماعی خواهند داشت؛ در حالی که برنامه های مبتنی بر نیازسنجی، مشارکت داوطلبانه و تعامل دوسویه میان مربیان و دانش آموزان، نتایج عمیق تر و پایدارتری به همراه دارند.شریعتمداری، ۱۳۹۷؛ موسوی، ۱۳۹۵)در این میان، نقش مربیان پرورشی و معلمان به عنوان الگوهای رفتاری بسیار حائز اهمیت است. شیوه تعامل آنان با دانش آموزان، نحوه مدیریت کلاس و برخورد با تفاوت های فردی می تواند به طور مستقیم بر شکل گیری رفتارهای اجتماعی مثبت اثر بگذارد. مربیانی که خود از مهارت های ارتباطی و اجتماعی بالایی برخوردارند، زمینه مناسبی برای یادگیری غیرمستقیم این مهارت ها در دانش آموزان فراهم می کنند.نقی پور، ۱۳۹۹؛ حسینی، ۱۳۹۸)با وجود اهمیت برنامه های پرورشی، برخی چالش ها مانند کمبود نیروی انسانی متخصص، محدودیت امکانات، تراکم برنامه های درسی و نگاه ابزاری به فعالیت های پرورشی می تواند از اثربخشی این برنامه ها بکاهد. پژوهشگران داخلی تاکید دارند که بی توجهی به این موانع، موجب کاهش نقش تربیتی مدرسه و محدود شدن فرصت های رشد اجتماعی دانش آموزان خواهد شد.شریعتمداری، ۱۳۹۷؛ کریمی، ۱۳۹۶)در مجموع، می توان نتیجه گرفت که برنامه های پرورشی، در صورت طراحی و اجرای اصولی، نقش تعیین کننده ای در رشد اجتماعی دانش آموزان دارند و می توانند آنان را برای ایفای نقش موثر و مسئولانه در جامعه آینده آماده سازند. بهره گیری از نتایج پژوهش های داخلی و توجه بیشتر سیاست گذاران آموزشی به جایگاه تربیت اجتماعی، می تواند گامی موثر در ارتقای کیفیت برنامه های پرورشی مدارس باشد.

کلیدواژه ها:

برنامه های پرورشی ، رشد اجتماعی ، دانش آموزان ، مدرسه