نقوش و نمادهای مذهبی (شیعی) در تعدادی از آثار فلزی عصر صفوی

آثار هنری سنتی ایران در ادوار مختلف، به ویژه پس از ظهور اسلام، با تاکید این دین بر علم آموزی و سواد، و همچنین رویکرد مثبت آن به هنر خوشنویسی، از تزئینات نوشتاری بهره فراوانی برده اند. استفاده از خط نگاره ها در این آثار صرفا جنبه تزئینی نداشته، بلکه بیشتر به منظور انتقال پیام و نشان دادن جایگاه موضوعات به کار رفته است. فلزکاری دوره صفویه از جمله هنرهایی است که دارای ارزش های هنری و مذهبی قابل توجهی در ابعاد مادی و معنوی است. هنرمندان این دوره از مضامین دینی، مفاهیم عرفانی و قرآنی در تزئینات آثار خود استفاده کرده اند و جلوه های رمزآلود عرفان اسلامی و مذهب تشیع را در آثار خود منعکس ساخته اند. در این پژوهش، نمونه هایی از اشیاء فلزی که حاوی خط نگاره هایی با محتوای قرآنی و دعاهای مذهبی هستند، مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته ها نشان می دهد که فلزکاری دوره صفویه علاوه بر جنبه های تزئینی، نقوش و فرم های خود را از تفکرات مذهبی رایج آن دوره، به ویژه مذهب تشیع، الهام گرفته است. این نقوش به صورت نمادین خلق شده اند و بازتاب دهنده باورها، آیین ها و اعتقادات دوره صفوی هستند. در اشیاء فلزی که آیات قرآنی به کار رفته اند، این آیات معمولا با اهداف آیینی و مذهبی استفاده شده اند و محتوای آیات، کاربرد و اهمیت آن ها را تعیین کرده است. هنرمندان این دوره بیشتر از سوره های کوچک جزء سی ام قرآن، آیه الکرسی و آیات کوتاه با پیام های معنوی استفاده کرده اند. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، روش کتابخانه ای بوده و تنظیم مقاله با تکیه بر اسناد و به شیوه توصیفی تحلیلی و مقایسه ای انجام شده است.

کلیدواژه ها:

فلزکاری ، صفویه ، فرم ، نقش ، نمادشناسی.