تاثیر آموزش مهارت های تاب آوری روانی بر کاهش اضطراب امتحان

اضطراب امتحان به عنوان یکی از شایع ترین تجربه های هیجانی در میان دانش آموزان و دانشجویان مطرح است و طی سال های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران علوم تربیتی و روان شناسی را جلب کرده است. این نوع اضطراب بر نحوه پردازش اطلاعات، تمرکز، انگیزه، احساس شایستگی و عملکرد تحصیلی تاثیر می گذارد و در صورت تداوم، می تواند به افت تحصیلی و کاهش اعتمادبه نفس منجر شود. پژوهش های متعددی از جمله بررسی های اسپیلبرگر و همکاران نشان داده اند که اضطراب امتحان نه تنها یک واکنش کوتاه مدت به شرایط دشوار نیست، بلکه در بسیاری موارد به یک الگوی رفتاری پایدار تبدیل می شود و افراد را در مسیر یادگیری با دشواری مواجه می سازد. در سال های اخیر، توجه به مفهوم تاب آوری به عنوان عاملی که می تواند اضطراب تحصیلی را کاهش دهد، گسترش یافته است. تاب آوری از دیدگاه افرادی مانند آن مستن، نورمن گارمزی و فردریکسون به توانایی فرد برای بازیابی خود پس از تنش های عاطفی اشاره دارد. این توانایی، مجموعه ای از مهارت های شناختی، رفتاری و هیجانی را دربرمی گیرد که از فرد در برابر فشارهای روانی محافظت می کند و او را قادر می سازد موقعیت های دشوار را با سازگاری بیشتری پشت سر بگذارد.پژوهش های مرتبط با تاب آوری نشان می دهد که آموزش این مهارت ها می تواند نگرش فرد نسبت به توانایی های خود را تغییر دهد، ظرفیت مقابله با فشار را افزایش دهد و تجربه اضطراب را به سطح قابل کنترل تری برساند. برنامه هایی که با الهام از مدل های لوتانز، مارتین و نیز الگوهای مبتنی بر ذهن آگاهی طراحی شده اند، در سال های اخیر مورد توجه نظام های آموزشی قرار گرفته اند و نتایج آنها نشان می دهد که دانش آموزان و دانشجویان پس از شرکت در چنین برنامه هایی، توانایی بیشتری در مدیریت موقعیت های تنش زا دارند. هدف مقاله حاضر بررسی تاثیر آموزش مهارت های تاب آوری روانی بر کاهش اضطراب امتحان است؛ هدفی که از یک سو به مباحث نظری درباره مفاهیمی مانند توانمندی های روان شناختی، مقابله موثر و انعطاف پذیری ذهنی مرتبط است و از سوی دیگر، کاربردهای عملی متعددی برای محیط های آموزشی دارد. در این مقاله تلاش شده است با مرور ادبیات علمی و تحلیل نتایج پژوهش های داخلی و خارجی، روشن شود که تاب آوری چگونه می تواند اضطراب امتحان را تحت تاثیر قرار دهد و چه مکانیسم هایی در این میان نقش اصلی را ایفا می کنند. بررسی ها نشان می دهد که مهارت هایی مانند تنظیم هیجان، توانایی بازنگری شناختی، مدیریت توجه و حفظ رابطه سازنده با دیگران از مهم ترین مولفه هایی هستند که در آموزش های تاب آوری مورد تاکید قرار می گیرند و رابطه مستقیمی با کاهش اضطراب امتحان دارند.نتایج پژوهش های انجام شده در حوزه آموزش تاب آوری بیانگر آن است که این آموزش ها با ایجاد تغییر در نگرش فرد به توانایی های خود، افزایش حس کنترل پذیری و شکل دهی به الگوهای رفتاری سازگارانه، به کاهش اضطراب امتحان کمک می کنند. بر اساس شواهد، دانش آموزان و دانشجویانی که در این برنامه ها شرکت می کنند، در مقایسه با گروه های کنترل، سطح پایین تری از نگرانی مربوط به ارزیابی تحصیلی نشان می دهند و در بسیاری از موقعیت های چالش برانگیز تحصیلی عملکرد بهتری دارند. این مقاله با تاکید بر شواهد پژوهشی معتبر، می کوشد تصویری روشن از نقش تاب آوری در کاهش اضطراب امتحان ترسیم کند و با ارائه تحلیل های نظری و عملی، بر اهمیت توجه به این حوزه در نظام های آموزشی تاکید نماید.

کلیدواژه ها:

تاب آوری ، اضطراب امتحان ، تنظیم هیجان ، مقابله موثر ، عملکرد تحصیلی ، مهارت های روان شناختی