ضرورت آموزش سواد رسانه ای به عنوان یک درس اصلی برای مقابله با آسیب های فضای مجازی

هدف از این پژوهش، تبیین ضرورت گنجاندن آموزش سواد رسانه ای به عنوان یک درس اصلی در برنامه درسی مدارس ایران و ارائه چارچوبی برای مقابله با آسیب های فضای مجازی و تقویت سرمایه اجتماعی بود. این مطالعه با بهره گیری از یک طرح آمیخته از نوع تبیینی متوالی انجام شد. در فاز کیفی، با ۱۵ خبره حوزه سواد رسانه ای و علوم تربیتی مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد و داده ها با استفاده از تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل شد. در فاز کمی، یک پیمایش با نمونه ای متشکل از ۴۱۰ نفر از معلمان، مدیران و کارشناسان آموزشی با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام گردید. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر یافته های کیفی بود که روایی و پایایی آن تایید شد. داده های کمی با آمار توصیفی و استنباطی (آزمون t تکنمونه ای، تحلیل واریانس) تحلیل شدند. یافته های کیفی در پنج مضمون اصلی دسته بندی شد: ضرورت حاد و انکارناپذیر، موانع و چالش های پیش رو، سرفصل ها و محتوای کلیدی درس، راهبردهای اجرایی و تربیت معلم، و پیامدهای مورد انتظار. یافته های کمی نشان داد که میانگین نمره موافقت با ضرورت آموزش سواد رسانه ای ۴.۶۶ از ۵ بود که از نظر آماری معنادار است (۰.۰۰۱ > p). همچنین، «کمبود معلمان متخصص» با میانگین ۴.۶۵، به عنوان اصلی ترین مانع شناسایی شد. نتایج به طور قاطع نشان می دهد که گنجاندن درس سواد رسانه ای در مدارس ایران، یک ضرورت حیاتی و راهبردی پایدار برای ایمنسازی نسل جوان در برابر آسیب های فضای مجازی و تربیت شهروندان فعال و مسئولیت پذیر است. موفقیت این امر در گرو عبور از نگاه سلبی، اتخاذ راهبرد تدریجی مبتنی بر توانمندسازی معلمان و تدوین برنامه درسی بومی و عمل گرا است.

کلیدواژه ها:

سواد رسانه ای ، برنامه درسی ، فضای مجازی ، آسیب های اجتماعی ، سرمایه اجتماعی ، آموزش و پرورش