امر به معروف؛ از تذکر زبانی تا کنش فرهنگی

امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از فریضه های بنیادین اسلامی، همواره در متون دینی و اندیشه فقهی مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی تحول مفهومی و کارکردی امر به معروف از سطح تذکر زبانی فردی به کنش فرهنگی جمعی و نهادینه شده انجام شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی با رویکرد اسنادی و کتابخانه ای است و داده ها از منابع فقهی، تفسیری، جامعه شناختی و مطالعات فرهنگی گردآوری شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که امر به معروف در سیر تاریخی خود از یک وظیفه فردی مبتنی بر مواجهه مستقیم و تذکر شفاهی، به یک منظومه فرهنگی چندلایه تبدیل شده که شامل ابعاد آموزشی، رسانه ای، هنری و مدنی می شود. این تحول نه تنها با مقتضیات زمانی و اجتماعی سازگار است، بلکه ریشه در انعطاف پذیری ذاتی فقه اسلامی و توجه به مقاصد شریعت دارد. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که اثربخشی امر به معروف در جوامع معاصر مستلزم بازاندیشی در شیوه های سنتی و بهره گیری از ظرفیت های فرهنگی، هنری و رسانه ای است. همچنین، نهادینه سازی این فریضه در قالب کنش های فرهنگی پایدار، می تواند به ارتقای سرمایه اجتماعی و تقویت انسجام ارزشی جامعه منجر شود.

کلیدواژه ها:

امر به معروف ، نهی از منکر ، کنش فرهنگی ، تذکر زبانی ، جامعه پذیری دینی ، فقه اجتماعی