اثر استفاده از داستان گویی آموزشی توسط معلمان در تقویت خلاقیت ذهنی دانش آموزان

خلاقیت به عنوان یکی از توانمندی های اساسی قرن بیست ویکم، نقش محوری در سازگاری فردی، پیشرفت های اجتماعی و نوآوری اقتصادی دارد. در حوزه آموزش، روش های فعال و نشانه محور که زمینه تفکر واگرا و تولید ایده را فراهم می آورند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. داستان گویی آموزشی)Educational Storytelling) فراتر از انتقال محتوای روایی، به عنوان یک راهبرد پداگوژیک شناخته می شود که با فعال کردن تخیل، ارائه موقعیت های مسئله محور و فراهم آوردن فضای امن برای آزمون ایده ها، می تواند محرک رشد خلاقیت ذهنی دانش آموزان باشد. هدف این مقاله بررسی نظری و تجربی اثرگذاری داستان گویی آموزشی توسط معلمان بر خلاقیت ذهنی دانش آموزان و ارائه چارچوبی عملیاتی برای اجرای مداخلات اثربخش در کلاس است.روش کار مقاله ترکیبی از مروری تطبیقی بر پژوهش های فارسی و بین المللی، تحلیل چارچوب های نظری مرتبط با یادگیری از طریق روایت، مرور شواهد تجربی)شامل مطالعات شبه آزمایشی، کاربست های دیجیتال و پژوهش های کیفی) و ارائه الگوی پیشنهادی برای طراحی و ارزشیابی مداخلات داستان محور است. نتایج مرور ادبیات نشان می دهد که مداخلات داستان گویی ساختاریافته — به ویژه آنهایی که با فعالیت های پساداستانی، تولید اثری توسط دانش آموزان)نظیر داستان گویی دیجیتال) و ارزشیابی چندمنبعی همراه بوده اند — منجر به افزایش شاخص های گوناگون خلاقیت شامل سیالیت ایده)fluency)، انعطاف پذیری فکری)flexibility)، نوآوری)originality) و پرداخت جزئیات)elaboration) شده اند)مطالعاتی در ایران و خارج گزارش افزایش معنادار نمرات خلاقیت پس از مداخلات داستانی را نشان داده اند). در برخی پژوهش ها، افزایش انگیزش، مشارکت کلاسی و رشد مهارت های زبانی نیز به عنوان سازوکارهای میانجی گزارش شده اند که می توانند به تقویت خلاقیت کمک کنند. بر مبنای شواهد، چارچوب مداخله اثربخش برای معلمان شامل انتخاب داستان های هدفمند و بومی، فعال سازی پیش دانش، استفاده از تکنیک های مشارکتی)هم خلق سازی، تغییر پایان، نقش آفرینی)، بهره گیری از ابزارهای دیجیتال در تولید روایت و طراحی ابزارهای ارزشیابی چندبعدی)تست های استاندارد مانند Torrance به همراه تحلیل محتوای آثار تولیدی و ارزشیابی همتا) است. محدودیت های پژوهش های موجود شامل کوتاه مدت بودن طرح ها، اندازه نمونه های کوچک و تنوع کم در ابزارهای ارزیابی است؛ بنابراین پژوهش های آینده به مطالعات تصادفی سازی شده با پیگیری طولی و استفاده از معیارهای معتبرتر نیاز دارند. بر پایه تحلیل حاضر، داستان گویی آموزشی به عنوان یک ابزار پداگوژیک مقرون به صرفه و فرهنگی پسند، ظرفیت قابل توجهی برای تقویت خلاقیت ذهنی دانش آموزان دارد و با طراحی نظام مند می تواند به بخشی از برنامه درسی برای پرورش مهارت های خلاق تبدیل شود.

کلیدواژه ها:

داستان گویی آموزشی ، خلاقیت ذهنی ، داستان گویی دیجیتال ، Torrance ، یادگیری_روایت محور