مدل سازی اثرات طراحی معماری و برنامه ریزی شهری اقلیم محور بر پایداری محیطی و رفاه اجتماعی در زنجان

با توجه به نقش فزاینده طراحی معماری و برنامه ریزی شهری در پاسخ گویی به چالش های پایداری محیطی و رفاه اجتماعی، به ویژه در شهرهای دارای اقلیم سرد، این پژوهش به مدل سازی روابط میان ضوابط معماری شهری، طراحی شهری اقلیم محور، کیفیت کالبدی، شاخص های محیطی و رفاه اجتماعی در شهر زنجان می پردازد. مسئله اصلی تحقیق، فقدان چارچوبی داده محور برای تبیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم طراحی کالبدی و اقلیمی بر کیفیت محیطی و تجربه اجتماعی شهروندان است. پژوهش حاضر از نوع کمی–تحلیلی و میدانی بوده و داده ها از طریق ۳۰۰ پرسشنامه استاندارد مبتنی بر مقیاس لیکرت پنج درجه ای گردآوری شده است. تحلیل داده ها با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) در نرم افزار AMOS انجام شد و نتایج شاخص های برازش ( CFI، TLI، RMSEA و (SRMR برازش مناسب مدل پیشنهادی را تایید کردند. یافته ها نشان دادند که ضوابط معماری شهری تاثیر مثبت و معناداری بر کیفیت کالبدی فضاهای شهری دارد و طراحی شهری اقلیم محور نیز به صورت مستقیم شاخص های محیطی و رفاه اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین تحلیل مسیرهای غیرمستقیم حاکی از آن است که کیفیت کالبدی و شاخص های محیطی نقش واسطه ای معناداری در انتقال اثرات ضوابط معماری و طراحی اقلیم محور بر رفاه اجتماعی ایفا می کنند. در میان متغیرهای بررسی شده، انسجام کالبدی، هماهنگی نما، آسایش حرارتی، تهویه طبیعی و کیفیت فضاهای سبز بیشترین اثر را بر رضایت، تعلق مکانی و تعاملات اجتماعی ساکنان نشان دادند. نتایج پژوهش بر ضرورت رویکرد یکپارچه و اقلیم محور در معماری و برنامه ریزی شهری تاکید دارد و نشان می دهد که استفاده از مدل های تحلیلی مبتنی بر شواهد می تواند مبنای موثری برای تدوین سیاست های شهری، ارتقای پایداری محیطی و بهبود رفاه اجتماعی در شهر زنجان و سایر شهرهای دارای شرایط اقلیمی مشابه فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

طراحی معماری ، برنامه ریزی شهری اقلیم محور ، پایداری محیطی ، رفاه اجتماعی ، مدل سازی معادلات ساختاری