مصلحت در فقه امامیه

چکیدهاین پژوهش به بررسی جایگاه و مفهوم «مصلحت» در فقه امامیه و تمایز آن با دیدگاه های دیگر، به ویژه اهل سنت، می پردازد. مصلحت، مفهومی کلیدی در استنباط احکام شرعی است که ارتباط تنگاتنگی با غایات شریعت و ملاکات احکام دارد. در فقه امامیه، گرچه مصالح و مفاسد به عنوان منشا و ملاک اصلی تشریع شناخته می شوند، اما اعتبار مصلحت به صورت مستقل در ساحت استنباط مورد پذیرش قرار نگرفته است؛ به نحوی که مصلحت باید در چارچوب ادله اربعه (کتاب، سنت، اجماع، عقل) و با رعایت قواعد اصول فقه مورد ملاحظه قرار گیرد. این مقاله با رویکردی تحلیلی توصیفی، ابتدا به تبیین معنایی و اصطلاحی مصلحت پرداخته، سپس جایگاه آن را در نظام فقهی شیعه مشخص می کند. در ادامه، به تقسیمات گوناگون مصلحت (معتبره، ملغاه، مرسله، ضروریه، حاجیه، تحسینیه و. . . ) از منظر فقهی و اصولی پرداخته شده و در نهایت، کارکردهای عملی مصلحت در ابواب فقهی مانند تصرفات اولیای امور، بیت المال، امور حسبیه و مسائل حکومتی مورد واکاوی قرار می گیرد. این تحقیق نشان می دهد که در فقه امامیه، مصلحت، نه به عنوان یک دلیل مستقل، بلکه به عنوان معیاری برای فهم مراد شارع و تطبیق احکام در موارد تعارض یا موارد مستحدث، دارای اهمیتی حیاتی است.

کلیدواژه ها:

مصلحت ، مفسده ، فقه امامیه ، اصول فقه ، مصالح مرسله ، ملاکات احکام ، غایات شریعت.