مطالعه صفات ریخت شناسی، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام نخود (Cicer arietinum L.) تحت اثر تاریخ کشت در شرایط دیم

نخود (Cicer arietinum L.) به عنوان یکی از مهم ترین حبوبات در نظام های زراعی مناطق نیمه خشک، از حساسیت بالایی نسبت به تاریخ کاشت و شرایط محیطی برخوردار است، ازاین رو شناخت واکنش ارقام مختلف نخود به تاریخ های متفاوت کاشت، نقشی کلیدی در افزایش پایداری عملکرد و بهره وری زراعی دارد. این مطالعه به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد و صفات زراعی ارقام مختلف نخود در شرایط آب و هوایی سرد و نیمه خشک شهرستان سقز در سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. کرت اصلی پنج تاریخ کاشت (۶ آذر، ۱۱ اسفند، ۵ فروردین، ۲۹ فروردین و ۲۲ اردیبهشت­ماه) و کرت فرعی ۱۰ رقم نخود منصور، آنا، عادل، پیروز، گوکسو، اسکان، آراس، آبگوشتی و رقم آجیلی (شاهد) بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و نوع رقم به طور معنی داری بر سبز شدن مزرعه، صفات رشدی (ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و غلاف) و عملکرد دانه تاثیر گذاشتند. بیشترین درصد سبز شدن (۸۲ درصد) در تاریخ ۲۹ فروردین مشاهده شد، درحالی که کاشت های پاییزه (۶ آذر) به خاطر تنش سرما و کاشت های دیرهنگام (۲۲ اردیبهشت­ماه) به سبب کم آبی، کاهش سبز شدن را به همراه داشتند. تاریخ های زودهنگام تر (در صورت عدم تنش سرمایی) به دلیل طولانی تر بودن دوره رشد و استفاده بهینه از منابع، عملکرد بالاتری داشتند. بیشترین عملکرد دانه (۶۵۹ کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (۴۸ درصد) در کاشت ۱۱ اسفند به دست آمد. تفاوت های ژنتیکی ارقام نیز در تحمل تنش های محیطی مشهود بود، به طوری که ارقام منصور و عادل در کاشت های زودهنگام عملکرد بهتری نشان دادند. این یافته ها اهمیت هماهنگی زمان کاشت با شرایط آب وهوایی و انتخاب ارقام مقاوم به تنش را در بهینه سازی تولید نخود در مناطق سرد و نیمه­خشک برجسته کرد. در تاریخ های مختلف کاشت، رقم وارداتی گوکسو و رقم محلی آبگوشتی بیشترین عملکرد از لحاظ تولید دانه را داشته اند. ترکیب دو عامل تاریخ ۱۱ اسفند و رقم گوکسو، بیشترین بازدهی را از لحاظ عملکرد دانه، وزن ۱۰۰ دانه، و رشد مناسب نشان دادند و برای مناطقی با اقلیم مشابه، قابل توصیه هستند. مدیریت صحیح تاریخ کاشت و استفاده از ارقام سازگار به عنوان راهکاری کارآمد برای افزایش بهره وری در کشت نخود معرفی شد.

کلیدواژه ها:

ارتفاع بوته ، درصد سبزشدن ، شاخص برداشت ، صفات زراعی