کاهش بی انضباطی در کلاس با استفاده از روش های تشویقی و تقویتی

در دنیای آموزش، یکی از چالش های اساسی که معلمان با آن مواجه هستند، مسئله ی بی انضباطی دانش آموزان در کلاس درس است. این پدیده نه تنها روند یاددهی و یادگیری را مختل می کند، بلکه می تواند بر سلامت روانی معلم و دانش آموزان نیز تاثیر منفی بگذارد. بی انضباطی در کلاس ممکن است به اشکال مختلفی مانند صحبت کردن بدون اجازه، بی توجهی به درس، ایجاد سر و صدا، یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه بروز یابد. عوامل متعددی در بروز این رفتارها نقش دارند؛ از جمله شرایط خانوادگی، ویژگی های فردی دانش آموز، سبک تدریس معلم، و فضای فیزیکی کلاس. بنابراین، برای مقابله موثر با این پدیده، نیاز به رویکردی جامع و علمی احساس می شود که در آن، به جای تمرکز صرف بر تنبیه، از روش های مثبت و انگیزشی بهره گرفته شود (شعبانی، ۱۳۹۹).یکی از موثرترین راهکارها برای کاهش بی انضباطی در کلاس، استفاده از روش های تشویقی و تقویتی است. این روش ها بر پایه ی نظریه های یادگیری رفتاری بنا شده اند و بر این اصل استوارند که رفتارهای مطلوب با تقویت مثبت افزایش می یابند. به کارگیری تشویق های کلامی، اعطای امتیاز، استفاده از جدول های پیشرفت، و مشارکت دادن دانش آموزان در تصمیم گیری های کلاسی از جمله راهکارهایی هستند که می توانند انگیزه ی درونی دانش آموزان را تقویت کرده و رفتارهای مثبت را جایگزین رفتارهای نامطلوب کنند (سیف، ۱۴۰۱). همچنین، ایجاد حس تعلق به کلاس، توجه به نیازهای هیجانی دانش آموزان، و برقراری ارتباط موثر میان معلم و دانش آموز، از دیگر عوامل کلیدی در موفقیت این رویکرد به شمار می روند (کریمی، ۱۴۰۰)در اقدام پژوهی حاضر، با هدف کاهش بی انضباطی در کلاس، مجموعه ای از روش های تشویقی و تقویتی در طول یک دوره ی آموزشی در کلاس هشتم یک مدرسه ی متوسطه اجرا شد. در ابتدا با استفاده از ابزارهایی مانند مشاهده ی مستقیم، مصاحبه با دانش آموزان و همکاران، و بررسی سوابق انضباطی، وضعیت موجود تحلیل شد. سپس با طراحی و اجرای برنامه ای شامل تقویت مثبت، تشویق های فردی و گروهی، و مشارکت فعال دانش آموزان در فعالیت های کلاسی، تلاش شد تا رفتارهای نامطلوب کاهش یابد. نتایج نشان داد که پس از اجرای این برنامه، میزان بی انضباطی به طور محسوسی کاهش یافت و دانش آموزان با انگیزه ی بیشتری در فعالیت های درسی مشارکت کردند (شریعتمداری، ۱۳۹۷).در پایان می توان نتیجه گرفت که استفاده از روش های تشویقی و تقویتی، به ویژه زمانی که متناسب با ویژگی های فردی و نیازهای روانی دانش آموزان طراحی شود، می تواند تاثیر چشمگیری در بهبود نظم کلاس و ارتقای کیفیت آموزش داشته باشد. این رویکرد نه تنها به کاهش رفتارهای بی انضباط منجر می شود، بلکه زمینه ساز رشد شخصیتی، افزایش اعتماد به نفس، و تقویت روابط اجتماعی در میان دانش آموزان نیز خواهد بود. از این رو، توصیه می شود معلمان با بهره گیری از دانش روان شناسی تربیتی و تجربیات عملی، به طراحی برنامه های تشویقی خلاقانه و اثربخش بپردازند تا محیطی امن، پویا و یادگیرنده برای دانش آموزان فراهم گردد (مهرمحمدی، ۱۳۹۸).

کلیدواژه ها:

بی انظباطی دانش آموزان ، مدیریت کلاس درس ، روش های تشویقی ، تقویت مثبت ، انگیزش تحصیلی رفتار مطلوب ، یادگیری موثر ، روابط معلم و دانش آموز ، محیط یادگیری مثبت ، نظام پاداش دهی