بررسی تاثیر روش های تدریس فعال بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی

سال های اخیر، نظام های آموزشی در سراسر جهان به سوی بهره گیری از روش های نوین تدریس حرکت کرده اند که در آن ها نقش فعال دانش آموز در فرآیند یادگیری پررنگ تر شده است. یکی از این رویکردهای نوین، روش تدریس فعال است که برخلاف روش های سنتی، بر مشارکت فعال دانش آموزان، تعامل گروهی، حل مسئله، تفکر انتقادی و یادگیری مبتنی بر تجربه تاکید دارد. در این روش، معلم نقش راهنما و تسهیل گر را ایفا می کند و دانش آموزان با مشارکت در فعالیت های کلاسی، مسئولیت یادگیری خود را بر عهده می گیرند. پژوهش های متعددی نشان داده اند که استفاده از روش های تدریس فعال می تواند موجب افزایش انگیزه، درک عمیق تر مفاهیم و ارتقای عملکرد تحصیلی دانش آموزان شود (نصیری، ۱۳۹۹). در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر روش های تدریس فعال بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی انجام شده است تا با تحلیل تجربی، میزان اثربخشی این رویکردها را در مقایسه با روش های سنتی مورد ارزیابی قرار دهد.روش پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل و آزمایش است. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی در یکی از مناطق آموزشی شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بود. از میان این جامعه، دو کلاس به صورت تصادفی انتخاب شدند که یکی به عنوان گروه آزمایش و دیگری به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد. گروه آزمایش تحت آموزش با روش های تدریس فعال مانند بحث گروهی، ایفای نقش، یادگیری مبتنی بر پروژه و استفاده از بازی های آموزشی قرار گرفت، در حالی که گروه کنترل با روش های سنتی و سخنرانی محور آموزش دیدند. ابزار گردآوری داده ها، آزمون پیشرفت تحصیلی استاندارد شده بود که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون برای هر دو گروه اجرا شد. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون t مستقل تحلیل شدند تا تفاوت میانگین نمرات دو گروه بررسی شود (رضایی و همکاران، ۱۴۰۰).نتایج تحلیل آماری نشان داد که میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در گروه آزمایش به طور معناداری بالاتر از گروه کنترل بود (p<۰.۰۵). این یافته حاکی از آن است که روش های تدریس فعال توانسته اند تاثیر مثبتی بر یادگیری دانش آموزان داشته باشند. مشارکت فعال در فرآیند یادگیری، افزایش تعاملات اجتماعی، فرصت برای بیان نظرات و تجربه عملی مفاهیم آموزشی از جمله عواملی هستند که در روش های تدریس فعال موجب ارتقای عملکرد تحصیلی می شوند. همچنین، این روش ها با ایجاد محیطی پویا و انگیزشی، موجب افزایش علاقه مندی دانش آموزان به درس و کاهش اضطراب های مرتبط با یادگیری می شوند. این نتایج با یافته های پژوهش های پیشین هم راستا هستند که بر نقش موثر روش های فعال در بهبود کیفیت یادگیری تاکید داشته اند (کریمی، ۱۳۹۸؛ محمدی و همکاران، ۱۴۰۱(در جمع بندی می توان گفت که استفاده از روش های تدریس فعال در دوره ابتدایی نه تنها موجب بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان می شود، بلکه زمینه ساز رشد مهارت های اجتماعی، تفکر انتقادی و خودکارآمدی آنان نیز هست. با توجه به اهمیت دوران ابتدایی به عنوان پایه ای ترین مرحله آموزش رسمی، به کارگیری روش های نوین تدریس می تواند نقش کلیدی در شکل گیری نگرش مثبت به یادگیری ایفا کند. بنابراین، پیشنهاد می شود که معلمان دوره ابتدایی با بهره گیری از آموزش های ضمن خدمت، با روش های تدریس فعال آشنا شده و آن ها را در کلاس های خود به کار گیرند. همچنین، سیاست گذاران آموزشی می توانند با فراهم سازی منابع و حمایت های لازم، زمینه ساز گسترش این رویکرد در مدارس شوند. در نهایت، انجام پژوهش های بیشتر در زمینه تاثیرات بلندمدت روش های تدریس فعال بر جنبه های مختلف رشد دانش آموزان می تواند به غنای ادبیات پژوهشی این حوزه بیفزاید.

کلیدواژه ها:

تدریس فعال ، یادگیری مشارکتی ، پیشرفت تحصیلی ، انگیزش تحصیلی ، روش های نوین تدریس