طب سنتی - اسلامی و پزشکی مدرن در ایران:ستیز گفتمانی و دلالت های آن در خلال همه گیری کرونا

نظام های درمانی پزشکی مدرن و طب سنتی-اسلامی رویکرد های متفاوتی به سلامت و بیماری دارند که به ویژه در دوران همه گیری کرونا این تفاوت ها برجسته شده و به تقابل انجامیدند. این پژوهش با رویکرد نظری مبتنی بر گفتمانی لاکلاو و موف و گردآوری اطلاعات با روش مردم نگاری چندمکانه به ریشه ها و نقاط تمایز و تخالف این دو نظام پرداخته است. یافته ها نشان می دهند که تولید دانش در گفتمان طب سنتی-اسلامی مبتنی بر منقولات دینی و سنتی است و توضیح بیماری بر اساس رویکرد کل نگر نظام مزاجی صورت گرفته و درمان بر اعاده تعادل اخلاط قرار دارد. گفتمان پزشکی مدرن در مقابل بر تجربه گرایی و دانش انباشتی بنا شده است. بر این اساس طب سنتی-اسلامی کرونا را بیماری با طبع سرد و تر تفسیر کرده و مبنای درمان را تجویز داروها و اقدامات درمانی برای تعدیل مزاج به سوی مزاج گرم و خشک قرار می دهد. در مقابل طب مدرن این بیماری را ناشی از عامل ویروسی دانسته و کنترل و درمان آن را بر مبنای درمان بیماری های عفونی و همه گیری شناسی قرار می دهد. گفتمان پزشکی سنتی را همچنان می توان به منزله ی دغدغه ای هویت جویانه و مقاومت "سنت و میراث" در برابر سلطه دانش مدرن و در عین حال بی اعتمادی به نهادهای رسمی تلقی کرد. پزشکی مدرن کفایت درمان های بومی در شرایط همه گیری را زیر سوال برده و اعتبار این شیوه ها را مشکوک می شمارد. هر یک از این دو جریان در تلاش برای مفصل بندی دال های سلامت و بیماری با معانی متفاوت در یک میدان گفتمانی وسیع تر هستند که حاصل آن ستیزی گفتمانی در رقابت برای هژمون شدن است. نظر به دلالت های سیاسی هر یک از این گفتمان های درمانی، این ستیز گفتمانی را می توان متناظر با ستیز موجود در گفتمان حکمرانی ایران در نظر آورد که حاصل ترکیب عناصر "سنتی، بومی گرا و هویت جو" از یک طرف، و عناصر "پیشرفت گرا و مدرن" از سوی دیگر است.

کلیدواژه ها:

سلامت ، مزاج شناسی ، پزشکی کل نگر ، ستیز گفتمانی ، هویت