رهیافتی معناشناسانه به مسائل نوپدید فرهنگی از منظر قرآن

فهم دقیق و روشمند معانی و متن قرآن، دغدغه­­ اصلی در حوزه مطالعات قرآنی است و موجب پیدایش دانش های متعدد و رشد آنها شده است؛ اما با توجه به دقت متن و زبان قرآن و وجود مسائل نوپدید فرهنگی نظیر مصرف، این سوال مطرح می شود که برای فهمی جدید و پاسخی متناسب با اقتضائات زمان و مکان، چه روشی درست است؟ و کاربست کدام­یک از شیوه­های جدید پژوهش، در توسعه نظام­مند روش­های متداول تفسیری راهگشاست؟ این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از شیوه معناشناسی و کاربست آن به­صورت نظام­مند، رهیافتی در توسعه مطالعات قرآن مبتنی بر پاسخ­گویی به مسئله مصرف ارائه کرده است. مصرفی که در گذشته عامل رفع نیاز بود، متاثر از مدرنیته، از مصرف معنا به مصرف شیء (مبتنی بر قوانین طبیعی و علوم اقتصادی) و در ادامه، به مصرف مصرف یا همان مصرف نشانه تبدیل شد. پژوهش حاضر با رویکرد معناشناسی، به این نتیجه دست یافته است که میدان معنایی کلان تزکیه در قرآن، همه فرایند مصرف ممدوح، شامل معنای محوری، شیوه، حد، منشا، قوانین و احکام را در درون خود جای داده است و قرآن با فرایند زکات، مصرف را معنا کرده است؛ فرایندی که می­توان از آن با عنوان «مصرف متزاکیانه» یاد کرد. مصرف متزاکیانه مبتنی بر نیاز است، نه تمایز؛ و با قوانینی چون زکات، صدقه و انفاق در پی ایجاد اعتدال و تعدیل غریزه زیاده خواهی و همچنین کم­ کردن شکاف میان فقیر و غنی است؛ هدف آن رشد و حفظ پارسایی، و سرانجامش دستیابی به حیات طیبه است و نقطه مقابل آن، اسراف و اتراف (رفاه­زدگی) است.

کلیدواژه ها:

مطالعات قرآنی ، مسائل فرهنگی ، معناشناسی ، مصرف ، مصرف متزاکیانه