تاثیرپذیری ناطق نیلی از داستان شاه و کنیزک مثنوی در شکرباغ

تاثیر و تاثر، یکی از موضوعات مهم در عرصه پژوهش های ادبی است که امروزه با عنوان بینامتنیت، یکی از نظریات مهم ادبی به شمار می آید. بر طبق این نظریه، هر متنی بر پایه متن های پیشین خود شکل می گیرد. مثنوی شکرباغ ناطق نیلی، شاعر افغانستانی قرن سیزده نیز به عنوان یک اثر ادبی از این قاعده مستثنا نیست و از میان متون پیشین می توان گفت بیش از هر متن دیگر، متاثر از داستان شاه و کنیزک مثنوی مولوی است و البته سراینده شکرباغ، خود نیز به این نکته اذعان دارد. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی توصیفی انجام گرفته، کوشش شده است تا به این پرسش پاسخ داده شود که ناطق نیلی در سرودن مثنوی شکرباغ چگونه و به چه میزان از داستان شاه و کنیزک تاثیر پذیرفته و در چه مواردی نوآوری داشته است. آنچه از بررسی این دو مثنوی به­دست می­ آید، این است که: داستان شاه و کنیزک در هر دو مثنوی کمابیش مشابه است. با این تفاوت که در مثنوی مولانا به بحر رمل مسدس محذوف و در شکرباغ به بحر هزج مسدس محذوف است و البته وزن هر دو مثنوی به مقتضای موضوع، از بلاغت برخوردار است. شماره ابیات داستان در مثنوی مولانا ۲۱۳ بیت و بدون احتساب بحث­های فرعی حدودا ۱۰۰ بیت است و در شکرباغ ۱۴۱ بیت است که این اطناب بیش­تر در گرو توصیفات و صحنه پردازی هایی است که در مثنوی مولانا نمی بینیم.

کلیدواژه ها:

ناطق نیلی ، مولانا ، شکرباغ ، مثنوی معنوی ، شاه و کنیزک