نظام عدالت در نگاه قرآن ونهج البلاغه

عدالت به عنوان بنیادی ترین اصل در هندسه معرفت دینی، جایگاهی محوری در قرآن کریم و نهج البلاغه دارد و بنیان نظام اجتماعی، سیاسی و اخلاقی اسلام بر آن استوار شده است. قرآن با تاکید بر مفاهیمی همچون قسط، میزان، استقامت بر حق و نفی هرگونه تبعیض، چارچوبی جامع برای تحقق عدالت فردی و اجتماعی ترسیم می کند و آن را نه صرفا یک حکم شرعی، بلکه معیار ارزش گذاری رفتارها و روابط انسانی معرفی می نماید. در نهج البلاغه، عدالت در قالب آموزه های امام علی علیه السلام به سطحی عینی تر، کاربردی تر و مدیریتی انتقال می یابد؛ به گونه ای که امام، عدالت را ستون خیمه حکومت، معیار مدیریت منابع، و ضامن امنیت اخلاقی و اجتماعی می داند. سخنان ایشان در باب حقوق متقابل حاکم و مردم، نظم اقتصادی، برخورد با تبعیض، مراقبت از ضعفا، و رعایت موازین حقوقی در قضاوت، قرائتی تمدن ساز از عدالت ارائه می دهد. این پژوهش با رویکرد تحلیلی توصیفی، از طریق استخراج آموزه های قرآنی و علوی و مقایسه ساختار مفهومی آن ها، نشان می دهد که نظام عدالت اسلامی بر ترکیب هماهنگ سه سطح تکوینی، تشریعی و اجتماعی استوار است. نتیجه بررسی ها روشن می سازد که قرآن مبانی نظری و ارزشی عدالت را بنیان می نهد و نهج البلاغه الگوی اجرایی و مدیریتی آن را تبیین می کند؛ به گونه ای که جمع میان این دو منبع، الگویی جامع، پویا و کارآمد برای عدالت ورزی در نظام حکمرانی، اخلاق فردی و روابط اجتماعی فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

عدالت ، قرآن کریم ، نهج البلاغه ، قسط ، نظام حکمرانی اسلامی