شیوه های خودسازی در حکمت ها و خطبه های نهج البلاغه با پشتوانه قرآنی

پژوهش حاضر با هدف تبیین نظام مند «شیوه های خودسازی» در حکمت ها و خطبه های نهج البلاغه و بررسی پشتوانه های قرآنی آن انجام شده است. نهج البلاغه به عنوان یکی از بنیادی ترین منابع اخلاق اسلامی، تصویری جامع از راهکارهای تهذیب نفس، اصلاح رفتار، و ساخت شخصیت مومن ارائه می کند و در پرتو هدایت های امیرالمومنین علیه السلام، مجموعه ای از اصول تربیتی را برای رشد معنوی انسان سامان می دهد. در این پژوهش، ابتدا برجسته ترین آموزه های خودسازی در کلام علوی همچون مراقبت درونی، محاسبه نفس، مجاهده با هوا، اعتدال اخلاقی، پرهیز از غفلت، و تقویت رابطه با خدا استخراج و تحلیل شده است. سپس آیات قرآن کریم که مبانی و مویدات هر یک از این اصول را تبیین می کنند، مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که محورهای خودسازی در نهج البلاغه نه تنها ریشه ای عمیق در آموزه های قرآنی دارند، بلکه در بسیاری موارد شرح و تفصیل همان مبانی وحیانی اند؛ از جمله نسبت میان تزکیه درونی و عمل صالح، نقش خوف و رجا در تربیت اخلاقی، ضرورت بصیرت و مراقبه، و تاکید بر اصلاح نیت به عنوان زیربنای کمال انسانی. این هم سویی ساختاری میان قرآن و کلام امیرالمومنین علیه السلام بیانگر وجود یک منظومه واحد تربیتی است که می تواند الگوی جامعی برای برنامه ریزی اخلاق اسلامی در عصر حاضر ارائه کند. در نهایت، پژوهش بر ظرفیت های نهج البلاغه برای بازسازی سبک زندگی معنوی و ارائه چارچوبی کاربردی در عرصه های فردی، تربیتی و اجتماعی تاکید می کند.

کلیدواژه ها:

نهج البلاغه ، خودسازی ، تزکیه نفس ، اخلاق اسلامی ، پشتوانه قرآنی