بررسی کارکرد فرهنگی قهوه خانه ها باتکیه بر نقالی و نقاشی در عصر قاجار

قهوه خانه ها در عصر قاجار، علاوه بر نقش اجتماعی خود به عنوان محل گردهمایی مردم، یکی از مهم ترین نهادهای فرهنگی در انتقال ارزش ها و باورهای جامعه ایرانی به شمار می رفتند. مسئله ی اصلی این پژوهش بررسی چگونگی نقش قهوه خانه ها بازتولید و تداوم فرهنگ عامه از طریق دو جلوه هنری شاخص، یعنی نقالی و نقاشی قهوه خانه ای است. این دو هنر، به عنوان رسانه های مردمی، در غیاب ابزارهای ارتباط جمعی مدرن، حامل پیام های اخلاقی، مذهبی و ملی بودند. هدف از این پژوهش تبیین کارکرد فرهنگی و هویتی قهوه خانه ها در عصر قاجار و تحلیل پیوند میان روایت شفاهی و تصویر بازتاب فرهنگ عامه است. روش تحقیق به صورت توصیفی - تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای انجام گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که قهوه خانه ها در دوران قاجار به منزله ی رسانه ی جمعی و فرهنگی عمل کرده اند که از طریق زبان، روایت و تصویر، موجب تقویت هویت ملی و دینی مردم و حفظ پیوستگی فرهنگی جامعه شده اند. نتیجه نهایی آن است که قهوه خانه های عصر قاجار نه تنها محل سرگرمی یا استراحت، بلکه بستری برای آموزش غیررسمی، تعامل اجتماعی و بازنمایی ارزش حماسی و اخلاقی بودند. ازاین رو می توان آن را به عنوان یکی از پایه های شکل گیری فرهنگ عمومی و هویت فرهنگی ایران در دوره پیشامدرن دانست.

کلیدواژه ها:

قهوه خانه ، قاجار ، نقالی ، نقاشی