تحول در نظام آموزشی کودکان

در سال های اخیر، تحول در نظام آموزشی کودکان با نیازهای ویژه در ایران به عنوان یک اولویت اساسی آموزشی اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است، چرا که برابری در دسترسی به آموزش با کیفیت برای تمامی دانش آموزان، از جمله کودکان دارای معلولیت و نیازهای خاص، جزو اهداف عدالت آموزشی تعریف شده در اسناد بالادستی است؛ با این حال، گزارش ها نشان می دهند که حدود صد هزار دانش آموز با نیازهای ویژه هنوز با چالش های جدی در نظام آموزشی روبرو هستند و این تحول تحقق کامل نیافته است (مهر، ۱۴۰۴). سیاست گذاری های مندرج در «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» به صراحت تاکید بر ارتقای فرصت های آموزشی برابر، توان بخشی و انعطاف پذیری در برنامه های درسی دارد، اما از سوی برخی کارشناسان، اجرای آن را کند و ناکافی ارزیابی می کنند (نظریان، به نقل از رکنا، ۱۴۰۴). در زمینه توان بخشی، هفت اصل بنیادین توسط سازمان آموزش وپرورش استثنایی معرفی شده است که توان بخشی شناختی، استفاده از تکنیک های تمرینی برای توجه، تمرکز و کارکردهای اجرایی، و تدوین برنامه های آموزشی فردی (I EP) از ارکان آن هستند (حسینی، به نقل از خبرگزاری مهر، سال). همچنین، تحقیقات دانشگاهی نشان می دهد که برای تحقق آموزش فراگیر موثر، شاخص هایی از جمله مشارکت معلمان، اعتماد خانواده ها، منابع آموزشی مناسب، و سیاست گذاری آموزشی مورد نیاز است (کاظمی & نیکنام، ۱۴۰۲). در مقابل، دیده بان حقوق بشر گزارش داده است که برخی کودکان دارای معلولیت از ثبت نام در مدارس عمومی محروم می شوند و سیستم سنجش سلامت برای ورود به مدرسه به گونه ای اجرا می شود که برخی کودکان را به مدارس استثنایی هدایت یا کلا از تحصیل بازمی دارد، که این امر نقض حقوق آموزشی آن هاست (HRW، ۱۳۹۸). چالش دیگر ناتوانی برخی مدارس عادی در فراهم کردن زیرساخت ها و ابزار آموزشی مناسب برای دانش آموزان با نیازهای ویژه است، به طوری که دسترسی آن ها به محیط های آموزشی فراگیر محدود می ماند (UNICEF، بی سال). در عین حال، تحول تکنولوژیک در آموزش نیز به عنوان یک راهبرد نوین مطرح شده است؛ استفاده از نرم افزارهای کمک آموزشی، آموزش چندرسانه ای به زبان اشاره یا خط بریل، و ارتقای ظرفیت معلمان در به کارگیری فناوری، از جمله اقدامات مهم این مسیر است (مهر، ۱۴۰۴). در نهایت، این تحول نیازمند رویکردی چند جانبه است که شامل بازنگری در سیاست ها، گسترش آموزش معلمان، آماده سازی زیرساخت های مدارس فراگیر، و سرمایه گذاری در فناوری کمک آموزشی باشد تا بتوان حق حقیقی یادگیری برای تمام کودکان، بدون تبعیض، را تضمین کرد.