مسئولیت بین المللی دولت ها در قبال حملات سایبری؛ تحلیل حقوقی و چالش های اجرایی

با تحول بنیادین فناوری های ارتباطی و تکیه روزافزون دولت ها بر زیرساخت های سایبری، مفهوم مسئولیت بین المللی در فضای مجازی به یکی از چالش برانگیزترین مسائل حقوق بین الملل تبدیل شده است. حملات سایبری نه تنها تهدیدی علیه امنیت ملی کشورها، بلکه به منزله ی نقض اصول بنیادین بین المللی چون حاکمیت، عدم مداخله و منع توسل به زور تلقی می شوند. در حقوق بین الملل سنتی، تعیین مسئولیت دولت بر مبنای انتساب فعل متخلف و آثار آن صورت می گیرد، اما در فضای سایبری شناسایی فاعل، منبع حمله و میزان کنترل دولت بسیار دشوار است. این مقاله با رویکرد توصیفی – تحلیلی، ضمن بررسی اصول منشور ملل متحد، عرف بین الملل و اسناد راهنمایی مانند «راهنمای تالین 2.0»، به تحلیل معیارهای انتساب، صلاحیت، و جبران خسارت ناشی از حملات سایبری می پردازد. یافته ها نشان می دهد که نظام حقوقی بین الملل در زمینه ی تعیین مسئولیت دولت ها در قبال حملات سایبری هنوز در مرحله ی تکوین بوده و خلاهای هنجاری متعددی دارد. از جمله مشکلات اساسی، نبود معیار مشخص برای تشخیص قصد و کنترل موثر دولت، عدم امکان اثبات فنی منشا حمله، و تعارض میان حاکمیت ملی و امنیت جمعی است. در نتیجه، نیاز به تدوین قواعد الزام آور و ایجاد سازوکار نظارت بین المللی، بیش از پیش محسوس است. پیشنهاد مقاله شامل تقویت همکاری های فنی میان دولت ها، ایجاد نهاد مشترک پایش سایبری در سطح سازمان ملل متحد، و ترویج شفافیت در سیاست های امنیت سایبری ملی است تا از سوء استفاده از فضای مجازی برای مقاصد خصمانه جلوگیری شود و اصل مسئولیت بین المللی در این حوزه به طور موثر تحقق یابد.

کلیدواژه ها:

مسئولیت بین المللی ، حملات سایبری ، حقوق بین الملل ، منشور ملل متحد ، راهنمای تالین