بررسی فقهی–حقوقی سوءاستفاده عاطفی (Emotional Abuse) در خانواده به عنوان یک جرم مستقل

سوء استفاده عاطفی (Emotional Abuse) در خانواده اعم از تحقیر، تهدید عاطفی، کنترل، انزوای اجتماعی و «گس زدن عاطفی» آثار بلندمدت روانی و اجتماعی دارد و در بسیاری از نظام های حقوقی به عنوان بخشی از خشونت خانگی مطرح شده است. این مقاله با رویکردی ترکیبی فقهی و حقوقی، پرسش اصلی را چنین دنبال می کند: آیا می توان سوء استفاده عاطفی را به عنوان جرم مستقل در حقوق داخلی (ایران) جرم انگاری کرد و اگر بله، مبانی فقهی و حقوقی و سازوکارهای کیفری مناسب کدام اند؟ مقاله پس از بررسی مبانی نظری (تعاریف، قاعده لاضرر و نظریه منع سوء استفاده از حق)، مروری بر پیشینه پژوهش های بین المللی و داخلی و نمونه های قانون گذاری (مانند انگلستان)، و تحلیل تطبیقی، با روش ترکیبی توصیفی تحلیلی و مستندسازی موردها به یافته هایی می رسد: ۱) سوء استفاده عاطفی می تواند خسارت قابل توجه و مادی/غیرمادی ایجاد کند و از منظر فلسفه کیفری مشروطا قابل توجیه برای مجازات است؛ ۲) در فقه امامیه و حقوق ایران بسترهای قاعده ای برای ممانعت از اعمال زیان آور وجود دارد (قاعده لاضرر و نظریه منع سوء استفاده از حق)، ولی اجرای کیفری مستقیم نیازمند تعریف معیارهای روشن (خسارت پذیری، تداوم رفتار، قصد یا غفلت) و ضمانت های آیینی است؛ ۳) پیشنهاد می شود پیش از جرم انگاری تمام عیار، ترکیبی از اقدامات مدنی، انتظامی و کیفری (مجرای تشدید شواهد و راهنمای دادسرا/پلیس خانواده، آموزش قضایی و ضوابط شواهدی) اجرا شود. یافته ها برای تدوین پیش نویس ماده کیفری، رویه قضایی و سیاست های پیشگیری پیشنهاد می دهند.

کلیدواژه ها:

سوء استفاده عاطفی ، جرم انگاری ، قاعده لاضرر ، منع سوء استفاده از حق ، کنترل و رفتار قهری ، خشونت خانگی