ابزارسازی منابع آب توسط دولت اسلامی عراق و شام (داعش)

جنگ های درون کشوری شامل گروه های مسلح غیردولتی (NSAGs) به شکل رایجی از درگیری های خشونت آمیز بدل گردیده­اند. در این میان، چگونگی بهره­گیری از آب به مثابه «ابزاری» در درگیری ها، حوزه مهمی از پژوهش­ها   در حوزه سیاست و امنیت را به خود اختصاص داده است. در حالی که پژوهش­های پیشین به طور سنتی استفاده از آب توسط گروه های مسلح غیردولتی را به مثابه ابزاری نظامی در نظر می گرفتند، دولت اسلامی عراق و سوریه (داعش) به دلایل مختلفی که در پژوهش­های قبلی بررسی نشده بود، ابزاری سازی آب را در دستورکار خود قرار داد. این مقاله با تجزیه و تحلیل طیف وسیعی از ابزارهای خشونت آمیز و غیرخشونت آمیزی که داعش برای بهره­گیری ابزاری از آب در راستای اهداف دولت سازی و نظامی به کار می­گرفت، بر این خلاء نظری تمرکز و این مساله را به چرخه حکومت شورشیان پیوند می­زند. این مطالعه همراه با دو مطالعه موردی انجام می شود: حکمرانی آب و کنترل سدها بین سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸.  یافته­های پژوهش نشان می دهد که داعش به سه روش از آب استفاده ابزاری کرده است. اولا، داعش کنترل بر خدمات آب را انحصاری و نهادینه کرد تا به عنوان یک بازیگر شبه دولتی برای خود مشروعیت ایجاد کند، نماد این اقدام، کنترل آنها بر سدها بود. دوم، داعش از آب برای تعیین مرزهای سرزمینی و جمعیتی دولت «جایگزین» خود بهره گرفت، تامین آب برای گروه های خاص را مدیریت کرد و سدها را برای جاری کردن سیل یا تغییر مسیر آب کنترل کرد. سوم، با افزایش تهدید کنترل سرزمینی آنها، داعش از طریق تاکتیک «زمین سوخته» از آب استفاده ابزاری کرد و از سال ۲۰۱۶ به طور کامل مدیریت آب خود را کنار گذاشت. این یافته ها نشان می دهد که برای تجزیه و تحلیل بهتر رفتار و اولویت های پویا و متغیر آنها، درک ترکیبی جدیدی از نحوه تعامل گروه های مسلح غیردولتی با منابع آب (و سایر منابع و زیرساخت های ساخته شده) مورد نیاز است. روش پژوهش، تجزیه و تحلیل ادبیات ثانویه و تحلیل موضوعی برای شناسایی الگوهای استفاده ابزاری داعش از آب در ادبیات موجود است.

کلیدواژه ها:

گروه های مسلح غیردولتی ، مدیریت شورشی ، داعش ، ابزار سازی آب ، سدها