مقایسه تطبیقی نظام های تضمین کیفیت آموزش عالی در کشورهای فنلاند، کانادا، استرالیا و ایران: تحلیلی بر مبنای استاندارد ISO ۲۱۰۰۱

زمینه و هدف: با گسترش جهانی سازی و رقابت بین المللی، تضمین کیفیت (Quality Assurance - QA) در آموزش عالی به یک اولویت استراتژیک تبدیل شده است. هدف این پژوهش، مقایسه مدل های تضمین کیفیت در کشورهای پیشرو (فنلاند، کانادا، استرالیا) با ایران و بررسی جایگاه استانداردهای ایزو (به ویژه ISO ۲۱۰۰۱) در این فرآیند است.روش شناسی: این پژوهش از نوع مروری-تطبیقی است که با استفاده از مدل بردی (Bereday) در چهار مرحله توصیف، تفسیر، هم جواری و مقایسه انجام شده است. منابع اطلاعاتی شامل اسناد بالادستی، گزارش های سازمان های اعتبارسنجی (TEQSA, FINEEC, CMEC) و مقالات معتبر نمایه شده در پایگاه های Scopus و WoS بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ است.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که مدل فنلاند بر “اعتماد و بهبود مستمر” با محوریت ارزیابی درونی استوار است. مدل کانادا “غیرمتمرکز و ایالتی” بوده و بر خروجی یادگیری تمرکز دارد. مدل استرالیا “ریسک محور و به شدت نظارتی” (توسط TEQSA) است. در مقابل، مدل ایران علیرغم تلاش برای استقرار هیئت های نظارت و ارزیابی، همچنان “متمرکز دولتی” بوده و با چالش هایی نظیر عدم استقلال نهادهای ارزیاب و ضعف در پیاده سازی استانداردهای بین المللی روبروست. همچنین، استاندارد ISO ۲۱۰۰۱:۲۰۱۸ به عنوان یک ابزار مکمل، بر فرآیندهای مدیریتی تمرکز دارد که در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است.نتیجه گیری: نظام آموزش عالی ایران نیازمند گذار از “کنترل متمرکز کمی” به “ارزیابی کیفی مستقل” است. تلفیق رویکرد ارتقاء محور فنلاندی با استانداردهای فرآیندی ISO می تواند راهگشا باشد.

کلیدواژه ها:

تضمین کیفیت ، آموزش عالی ، اعتبارسنجی ، ISO ۲۱۰۰۱ ، ایران ، فنلاند ، کانادا ، استرالیا ، TEQSA.