تاثیر اقلیم هیجانی کلاس بر بروز رفتارهای پرخاشگرانه یا همدلانه

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر اقلیم هیجانی کلاس درس بر بروز رفتارهای پرخاشگرانه و همدلانه در میان دانش آموزان انجام شده است. اقلیم هیجانی کلاس به منزله ی فضای عاطفی و روانی ای تعریف می شود که در نتیجه ی تعاملات میان معلم و دانش آموز و نیز روابط میان فردی بین دانش آموزان شکل می گیرد. این اقلیم، نه تنها بستر روانی فرایند یادگیری را تعیین می کند، بلکه نقش مستقیمی در تنظیم هیجان ها، رفتارهای اجتماعی و به ویژه گرایش های پرخاشگرانه یا همدلانه دارد. بر این اساس، مطالعه حاضر با رویکردی میان رشته ای، مبتنی بر نظریه های تنظیم هیجان، یادگیری اجتماعی بندورا، و نظام های نوروفیزیولوژیک هیجان (ازجمله مدار آمیگدال–قشر پیش پیشانی)، به تحلیل رابطه میان کیفیت هیجانی کلاس و شکل گیری الگوهای رفتاری دانش آموزان می پردازد.در اقلیمی که بر همدلی، پذیرش، احترام متقابل و انس روانی تاکید دارد، فعالیت های همدلانه چون کمک به همسالان، همدردی با دیگران، و کنترل پرخاشگری به صورت طبیعی ظهور می یابد. در چنین محیطی، افزایش ترشح نوروپپتیدهایی مانند اکسی توسین و دوپامین اجتماعی باعث تقویت احساس تعلق و کاهش رفتارهای دفاعی می شود. در مقابل، اقلیم های تنش زا، رقابتی یا مبتنی بر تحقیر که از امنیت روانی تهی اند، موجب فعال سازی مکرر محور HPA (هیپوتالاموس–هیپوفیز–آدرنال) و افزایش سطح کورتیزول می گردند؛ پدیده ای که به کاهش کارکرد مهاری قشر پیش پیشانی و در نتیجه، افزایش بروز رفتارهای پرخاشگرانه می انجامد.از منظر جامعه شناسی آموزشی، اقلیم هیجانی مثبت سبب بازتولید سرمایه ی اجتماعی عاطفی (emotional social capital) در کلاس می شود؛ به این معنا که دانش آموزان یاد می گیرند هیجان های خود را در همسویی با هیجان های جمعی تنظیم کنند. این هم تنیدگی هیجانی، نوعی هم نوازی عاطفی ایجاد می کند که اساس رفتارهای همدلانه را می سازد. در برابر، اقلیم منفی به گسترش الگوهای انزوا، بی اعتمادی و پرخاشگری منجر می شود و چرخه ای خودتشدیدگر از هیجان های منفی و رفتارهای مقابله ای را پدید می آورد.در نهایت، یافته های نظری و تجربی حاکی از آن است که اقلیم هیجانی، میانجی اصلی میان عوامل آموزشی (نحوه تدریس، روابط معلم–دانش آموز، نظام پاداش و تنبیه) و پیامدهای رفتاری–اجتماعی دانش آموزان است. بنابراین، پرورش اقلیم هیجانی مطلوب از طریق آموزش هوش هیجانی معلمان، طراحی بازخوردهای هیجانی سازنده، و ترویج تعاملات حمایتی در کلاس، می تواند راهبردی موثر برای کاهش پرخاشگری و تقویت همدلی تلقی شود.

کلیدواژه ها:

اقلیم هیجانی کلاس ، رفتار پرخاشگرانه ، همدلی ، تنظیم هیجان ، محور HPA ، آمیگدال ، یادگیری اجتماعی ، سرمایه هیجانی مدرسه