اقدام پژوهی: چگونه توانستیم با تقویت فرهنگ پژوهش در میان معلمان ابتدایی، فضای یادگیری مدرسه را فعال تر کنیم؟

در دنیای تحول گرای آموزش امروزی، مدرسه دیگر صرفا محل اجرای برنامه های درسی نیست، بلکه باید بستر یادگیری، تفکر و پژوهش باشد. پژوهش حاضر تلاشی اقدام پژوهانه است با هدف پاسخ به این پرسش محوری که: چگونه می توان با تقویت فرهنگ پژوهش در میان معلمان ابتدایی، فضای یادگیری مدرسه را فعال تر کرد؟ جامعه پژوهش شامل ۱۰ معلم شاغل در مدرسه ابتدایی دولتی حضرت آسیه شهرستان ایذه استان خوزستان در سال تحصیلی ۱۴۰۴–۱۴۰۳ بود. چارچوب نظری بر مبانی تلفیقی دیویی، ویگوتسکی، بندورا، راجرز و پیاژه استوار شد و پژوهش بر اساس چرخه کلاسیک کمس و مک تگارت (برنامه ریزی، اقدام، مشاهده، بازاندیشی) در دو چرخه متوالی انجام گرفت.داده ها از طریق مصاحبه های گروهی، پرسشنامه نگرش به پژوهش، و مشاهده مشارکتی گردآوری و با روش مثلث سازی تحلیل شدند. یافته های کمی نشان داد میانگین نگرش پژوهشی معلمان از ۲٫۸۳ در آغاز به ۴٫۱۷ در پایان چرخه دوم افزایش یافت و در ارزیابی شش ماهه پیگیری، میزان پایداری تغییر ۴٫۰۶ باقی ماند. تحلیل کیفی حاکی از شکل گیری پنج مضمون اساسی بود: «تغییر نگرش»، «تقویت تعامل»، «افزایش خودکارآمدی»، «گسترش مالکیت جمعی»، و «پایداری فرهنگی». بر اساس داده های تفسیری، مدل بومی «توسعه فرهنگ پژوهش مدرسه محور» طراحی شد که شامل پنج بعد آگاهی، تعامل، اقدام، پشتیبانی و نظام سازی است.نتایج پژوهش نشان داد که تقویت فرهنگ پژوهش موجب دگرگونی عمیق در نگرش و رفتار معلمان، افزایش انسجام تیمی، و فعال سازی فضای یادگیری دانش آموزان می شود. در نهایت، مدرسه از سازمانی منفعل به «اجتماعی یادگیرنده و خلاق» بدل گردید. تداوم رهبری حمایتی مدیریتی و حفظ شبکه همکاران، مهم ترین عوامل پایداری این تغییر عنوان شدند.این اقدام پژوهی اثبات کرد که ایجاد فرهنگ پژوهش در سطح مدرسه، نه طرحی موقتی بلکه فرایندی تدریجی، انسانی و ارزش آفرین است که می تواند قلب آموزش ابتدایی ایران را زنده تر، علمی تر و امیدبخش تر سازد.

کلیدواژه ها:

فرهنگ پژوهش ، اقدام پژوهی ، توسعه حرفه ای معلمان ، یادگیری همکارانه ، مدرسه یادگیرنده ، فضای یادگیری فعال ، رهبری آموزشی