انواع عدالت کیفری و اصول حاکم بر آن از منظر حقوق کیفری ایران

عدالت کیفری به عنوان ستون فقرات حفظ نظم اجتماعی و تامین امنیت شهروندان، مجموعه ای از اصول، نهادها و فرایندها را شامل می شود که از کشف جرم تا اجرای مجازات و بازپروری مجرمین را در بر می گیرد. این مقاله به بررسی ابعاد گوناگون عدالت کیفری، شامل مولفه های اصلی آن (پلیس، دادستانی، دادگاه ها و زندان ها) و اهداف بنیادین آن می پردازد. هدف نهایی عدالت کیفری نه تنها مجازات متخلفین، بلکه پیشگیری از وقوع جرم، جبران خسارت بزه دیدگان، بازپروری مجرمان و در نهایت، حفظ حقوق فردی و اجتماعی است. با این حال، نظام عدالت کیفری با چالش های متعددی نظیر مسائل مرتبط با حقوق متهمین، تراکم پرونده ها، کارایی سیستم قضایی، تاثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی بر جرم و جنایت، و لزوم به روزرسانی قوانین در مواجهه با جرایم نوین مواجه است. این پژوهش با تاکید بر اهمیت رویکردهای جامع و اصلاح طلبانه، ضرورت بازنگری مستمر در سازوکارها و قوانین کیفری را به منظور دستیابی به سیستمی کارآمدتر و انسانی تر در راستای تحقق عدالت اجتماعی تبیین می کند.عدالت از قدیمی ترین مفاهیمی است که بشر از آغاز تمدن خود می شناخته و برای استقرار آن کوشیده است. عدالت اشکال مختلفی دارد که می‎توان به عدالت اجتماعی, سیاسی, اقتصادی, کیفری و ... اشاره نمود. دانشمندان و صاحب نظران علم حقوق اصول متعددی را موثر بر عدالت کیفری دانسته اند که در این میان اصولی چون: اصل برائت, اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها, اصل مسوولیت اخلاقی و اصل شخصی بودن مسوولیت کیفری از مهم ترین این اصول به شمار می روند. رعایت دقیق اصول فوق در رسیدگی به دعاوی, نویدبخش تحقق عدالت می باشد و بی توجهی به آنها حق مراجعه کنندگان به دستگاه قضایی را تضیع نموده و موجبات بی عدالتی را فراهم می نماید. توجه به شخصیت و کرامت انسانی افراد, رعایت کامل حقوق متهم و مصون ماندن جان و مال و ناموس مردم از تجاوز را می توان از نتایج مسلم رعایت این اصول دانست. لذا در این مقاله به بررسی انواع عدالت کیفری و اصول حاکم بر آن از منظر حقوق کیفری ایران می پردازیم.

کلیدواژه ها:

عدالت کیفری ، عدالت توزیعی ، عدالت ترمیمی