تاب آوری شهری، رویکردی برای توسعه شهری عدالت محور

شهرهای معاصر در ایران با مجموعه ای پیچیده از تهدیدها و چالش ها مواجه اند که ماهیت آنها دیگر صرفا طبیعی یا فنی نیست، بلکه ریشه در ساختارهای اجتماعی، فضایی، نهادی و محیطی دارد. از جمله چالش های محوری، می توان به افزایش نوسانات اقلیمی، گسترش مخاطرات طبیعی نظیر سیلاب ها، خشکسالی، جزایر گرمایی و بحران آب، نابرابری در توزیع منابع، و شکنندگی زیرساخت های شهری اشاره کرد. در چنین شرایطی، مفهوم تاب آوری شهری به عنوان یک چارچوب نظری و عملیاتی برای ارزیابی و ارتقاء ظرفیت شهرها در مقابله، سازگاری و بازیابی از بحران ها، بیش از پیش اهمیت یافته است. این مقاله با تکیه بر تحلیل مفهومی و تجربی، به بررسی جایگاه و کیفیت تاب آوری شهری در ایران می پردازد. بخش زیادی از سیاست گذاری ها و هنوز در سطح کالبدی و زیرساختی باقی مانده اند و ارتباط ضعیفی با نرم افزاری چون مشارکت اجتماعی، حکمرانی چندسطحی، و عدالت فضایی دارند. از سوی دیگر، رویکردهای نوین برنامه ریزی شهری بر لزوم یکپارچگی میان تاب آوری، سلامت شهری، و فضایی تاکید دارند. شهرهای تاب آور باید نه تنها در برابر مخاطرات مقاوم باشند، بلکه توانایی بازسازی ساختارها، حفظ کیفیت زندگی، و ایجاد برابری در دسترسی به منابع کلیدی مانند فضاهای سبز، حمل و نقل عمومی، زیرساخت های سلامت محور و فرصت های مشارکت اجتماعی را نیز داشته باشند. مداخلات، ابعاد عدالت در این مسیر، توجه به مقیاس محلی، تقویت ظرفیت های نهادی محلی، و بهره گیری از داده های چندبعدی در تصمیم سازی می تواند نقش مهمی در ارتقای کیفیت تاب آوری ایفا کند.

کلیدواژه ها:

تاب آوری شهری ، تغییر اقلیم ، عدالت شهری