تحلیل آسیب پذیری و ارائه الگوی بهینه حفاظت از بناهای تاریخی بر اساس اصول پدافند غیر عامل (مطالعه موردی مجموعه تاریخی بازار تبریز)

مجموعه های تاریخی شهری مانند بازار تبریز به عنوان میراث جهانی یونسکو به دلیل ارزش نمادین و تراکم جمعیتی در برابر تهدیدات انسان ساخت آسیب پذیری بالایی دارند. رویکردهای سنتی حفاظتی که عمدتا واکنشی هستند برای مقابله با این مخاطرات نوین کارایی لازم را ندارند. این پژوهش با هدف تدوین یک الگوی حفاظت بهینه مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل، به دنبال مصون سازی این مجموعه گران بهاست. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی با رویکرد کیفی بوده و از طریق مطالعات میدانی، تحلیل نقشه ها و مصاحبه با کارشناسان داده ها گردآوری شده است. یافته ها نشان میدهد که آسیب پذیری های کلیدی بازار در سه لایه کالبدی (مصالح قابل اشتعال پیچیدگی هندسی)، عملکردی (تراکم جمعیت، کاربریهای پرخطر) و دسترسی مکانی (محدودیت مسیرهای خروج و امدادرسانی) متمرکز است. بر این اساس یک الگوی حفاظت سه سطحی شامل راهکارهای مدیریتی عملکردی (مانند طرح تخلیه اضطراری)، معماری کالبدی (مانند خواناسازی مسیرها) و فناورانه (مستندسازی مانند تهیه دوقلوی دیجیتال) ارائه گردید. این الگو چارچوبی جامع برای ارتقاء تاب آوری بازار با رعایت اصل حفظ اصالت و حداقل مداخله فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

پدافند غیر عامل ، بازار تاریخی تبریز ، مدیریت ریسک ، آسیب پذیری کالبدی ، حفاظت از میراث شهری