راهکارهای خلاقانه معلمان برتر در پیشگیری و مدیریت بی نظمی کلاسی

بی نظمی کلاسی یکی از مهم ترین موانع تحقق اهداف آموزشی در مدارس ایران است که پیامدهایی نظیر ضعف یادگیری، کاهش انگیزه، افت تحصیلی، و فرسودگی شغلی معلمان را به دنبال دارد. این پدیده، نه تنها بر کیفیت آموزش تاثیر منفی می گذارد، بلکه می تواند فضای عاطفی کلاس را نیز متشنج کرده و احساس ناامنی را در دانش آموزان و معلمان ایجاد کند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی، توصیف و تحلیل راهکارهای خلاقانه معلمان برتر استان هرمزگان در پیشگیری و مدیریت بی نظمی کلاسی، با رویکرد ترکیبی (کمی-کیفی) انجام شد. جامعه پژوهش شامل معلمان نمونه و منتخب استانی (بر اساس کارنامه تدریس درخشان، رضایت مدیران و بازرسان آموزشی، و سابقه موفقیت در کنترل کلاس های پرجمعیت یا دارای چالش رفتاری) بود که در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ مشغول به خدمت بودند. از میان این معلمان، ۲۵ نفر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل یک پرسشنامه محقق ساخته با طیف لیکرت و سوالات باز پاسخ (برای بخش کمی و کیفی اولیه) و مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق (برای بخش کیفی) بود. تحلیل داده های کمی با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد و میانگین) و تحلیل داده های کیفی با روش تحلیل مضمون (تماتیک) انجام شد و از نرم افزار MAXQDA برای کدگذاری و طبقه بندی مفاهیم استفاده گردید.نتایج نشان داد که راهکارهای معلمان برتر استان هرمزگان در پیشگیری و مدیریت بی نظمی کلاسی عمدتا بر سه محور اصلی متمرکز هستند: ۱) ایجاد تعامل مثبت و ارتباط گرم با دانش آموزان و اولیا: این محور شامل راهبردهایی نظیر شناخت فردی دانش آموزان، ابراز علاقه و توجه، استفاده از شوخی های هدفمند، و برقراری ارتباط مستمر و سازنده با خانواده ها است. ۲) استفاده فعال از تکنیک های خلاقانه مدیریت رفتار و مداخلات پیشگیرانه: این محور به راهبردهای نوآورانه ای اشاره دارد که معلمان برای پیشگیری از بروز بی نظمی (مانند تعیین قوانین مشارکتی، تغییر محیط فیزیکی، استفاده از سیگنال های غیرکلامی) و مدیریت رفتارهای نامناسب (مانند تکنیک سکوت، تغییر فعالیت، واگذاری مسئولیت) به کار می برند. ۳) طراحی محیط یادگیری جذاب، مشارکتی و پویا: این محور بر اهمیت ایجاد فضایی تاکید دارد که دانش آموزان را به فعالیت و مشارکت فعال ترغیب کند و انگیزه آن ها را برای یادگیری افزایش دهد (مانند استفاده از بازی ها، داستان گویی، پروژه های گروهی، دکور خلاقانه کلاس). یافته های کیفی نشان داد که عنصر کلیدی در موفقیت این معلمان، نگاه پیشگیرانه، رویکرد غیرتنبیهی، و بومی سازی راهبردها متناسب با ویژگی های فرهنگی منطقه است.بر اساس نتایج، کاربست الگوبرداری از تجربیات موفق معلمان نوآور، بازنگری در برنامه های آموزش ضمن خدمت معلمان با تاکید بر راهکارهای خلاقانه و بومی، و هدایت معلمان به سوی یادگیری و به کارگیری استراتژی های مشارکتی و پیشگیرانه در مدیریت کلاس توصیه می شود. این پژوهش می تواند به سیاست گذاران آموزشی، مدیران مدارس، و معلمان در ارتقای کیفیت مدیریت کلاس و بهبود فرایند یاددهی-یادگیری کمک شایانی نماید.

کلیدواژه ها:

بی نظمی کلاسی ، رفتار خلاقانه معلم ، مشارکت دانش آموز ، مدیریت کلاس ، آموزش ابتدایی ، استان هرمزگان ، پژوهش ترکیبی.