تحلیل تطبیقی ارزش های احسان و نیکوکاری در اشعار پروین اعتصامی با تکیه بر آموزه های قرآنی

احسان و نیکوکاری از جمله مفاهیم پردامنه و ارزشمند در دین مبین اسلام به ویژه در آموزه های وحیانی آیات قرآن کریم است. قرآن همواره در آیات متعددی به احسان و کمک به دیگران سفارش می کند. این ارزش های اخلاقی و اجتماعی در ادبیات فارسی و در میان شعر شاعران مختلف از جمله شاعران معاصر نیز نمود پیدا کرده است. پروین اعتصامی یکی از شاعران برجسته و نام آور ادبیات معاصر فارسی است که آموزه های وحیانی قرآن کریم را در اغلب اشعار خود به کار گرفته است. در این جستار برآنیم که برخی از اشعار دیوان این شاعر برجسته را بر اساس مفاهیم احسان و نیکوکاری بر اساس آموزه های وحیانی قرآن بررسی نماییم. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای خواهد بود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شعرهای «بهای نیکی»، «احسان بی ثمر»، «اندوه فقر»، «طفل یتیم» و «شرط نیکنامی» از پروین اعتصامی، مفاهیم هماهنگی از احسان و نیکوکاری در شعر معاصر فارسی ارائه می دهند؛ دیدگاهی که ریشه در اخلاق دینی داشته و با آیات قرآن پیوندی مستقیم و هماهنگ دارد. پروین در این اشعار، نیکی و احسان را از سطح یک رفتار ظاهری فراتر می برد و آن را به عنوان محور هویت انسان و راهی برای تعالی روح معرفی می کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که پروین در اشعار یاد شده بر خلوص و بی چشم داشتی در کار خیر تاکید می کند و ریا، نمایش و آزار معنوی نیازمند را مانع ارزش معنوی نیکی و احسان می داند. وی فقر را زخمی اجتماعی و اخلاقی معرفی می کند و جامعه را شریک مسئولیت رفع آن می داند؛ و به احسان عاطفی، معنوی و کرامت بخش در کنار بخشش و نیکی مادی توجه دارد. این پنج شعر پروین بیشترین تناسب را با ارزش های نیکوکاری و احسان در آیات قرآن کریم دارند و بازتابی ادبی از مفاهیم قرآنی انفاق، احسان و بخشش مادی و معنوی هستند. پروین در این اشعار تصویری جامع از احسان را ارائه می دهد از جمله اینکه احسان به مثابه پالایش و خلوص نیت، مراقبت از کرامت دیگران و التزام اجتماعی در برابر رنج محرومان است. بدین سان، این پژوهش نمایانگر این است که پروین این آموزه های فردی و اجتماعی ارزشمند را با بهره گیری از آیات قرآنی سروده است.