تحلیل جامعه شناختی نقش «زن عمو» در روایت فولکلوریک باقر فداغی: کارگزار عقلانیت اقتصادی و اقتدار پنهان زنانه در ساختار پدرسالار

این پژوهش با هدف واکاوی نقش شخصیت «زن عمو» (مادر معشوقه) در منظومه عاشقانه باقر فداغی لارستانی تدوین شده است. هدف اصلی، عبور از قرائت های سطحی که او را صرفا یک «شخصیت منفی» می دانند و تبیین جایگاه او به عنوان یک کنشگر عقلانی در حفظ امنیت اقتصادی خانواده و اعمال قدرت در لایه های پنهان نظام پدرسالار است. تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد جامعه شناسی ادبیات و نقد فمینیستی انجام شده است. داده های پژوهش شامل دوبیتی های مرتبط با ممانعت از ازدواج و روایت های شفاهی و مکتوب پیرامون زندگی باقر فداغی است که از منابع معتبر (همایونی، 1369؛ حبیبی، 1378) و میدانی (نریمانی، 1398-1404) استخراج شده اند. یافته ها نشان می دهد که زن عمو، برخلاف عمو (پدر معشوقه) که تحت تاثیر عواطف خویشاوندی بود، بر اساس «عقلانیت ابزاری» عمل کرده است. او فقر باقر را تهدیدی برای پایگاه اجتماعی دخترش دانسته و با اعمال نفوذ کلامی بر شوهر، مسیر داستان را از وصال به هجران تغییر داده است. زن عمو در این روایت، نماد گذار از ارزش های سنتی (خویشاوندی) به ارزش های کالایی (ثروت) در عصر صفوی است. او با تسهیل ورود رقیب متمول (میرزا)، نقش «دروازه بان طبقاتی» را ایفا کرده است. شخصیت زن عمو در فولکلور باقر فداغی، نماد اقتدار پنهان زنانه است که توانایی وتو کردن تصمیمات مردان را در حوزه خانوادگی دارد.

کلیدواژه ها:

باقر فداغی ، زن عمو ، ساختار پدرسالار ، عقلانیت اقتصادی ، فولکلور لارستان ،