نقش کارشناس مالی شهرداری در ارتقای شفافیت و پاسخگویی مالی: از تنظیم اسناد تا گزارش دهی به شورا

شفافیت و پاسخگویی مالی از مهم ترین الزامات حکمرانی خوب در مدیریت شهری است. شهرداری ها به عنوان نهادهای عمومی محلی، علاوه بر مدیریت منابع و مصارف مالی، مسئول پاسخ گویی به شهروندان، شوراهای اسلامی شهر، نهادهای نظارتی و سایر ذی نفعان هستند. در این میان، «کارشناس مالی» شهرداری نقشی کلیدی در زنجیره ای ایفا می کند که از تنظیم و ثبت اسناد مالی آغاز شده و به تهیه صورت ها و گزارش های تحلیلی برای مدیران و شورا ختم می شود (الوانی، 1396؛ رضائیان، 1399). کیفیت عملکرد این کارشناس، می تواند تفاوت میان «حسابداری صرفا ثبت محور» و «گزارشگری مالی شفاف و پاسخ گو» را رقم بزند. در سال های اخیر، فشار فزاینده افکار عمومی و نهادهای نظارتی برای شفافیت مالی، اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد، و حرکت به سوی استانداردهای نوین گزارشگری مالی در بخش عمومی، جایگاه کارشناس مالی را در شهرداری ها برجسته تر کرده است (کتاب اصول بودجه نویسی و اجرای بودجه در شهرداری ها، 1397؛ باباجانی، 1394). بر این اساس، کارشناس مالی صرفا متکفل ثبت رویدادهای مالی نیست، بلکه به عنوان «حلقه واسط» میان داده های مالی خام و تصمیم گیری آگاهانه مدیران و شورا عمل می کند. این مقاله با روش توصیفی–تحلیلی و بر پایه مطالعه اسنادی، به بررسی نقش کارشناس مالی در ارتقای شفافیت و پاسخ گویی مالی شهرداری ها می پردازد. ابتدا با تکیه بر مبانی نظری شفافیت، پاسخ گویی و مدیریت مالی بخش عمومی، جایگاه گزارشگری مالی و کنترل داخلی در حکمرانی شهری تبیین می شود (Hood, 2010؛ IFAC, 2014). سپس با مرور پیشینه پژوهش های داخلی و خارجی، نقش نیروی انسانی متخصص – به ویژه کارشناس مالی – در تحقق نظام های مالی شفاف مورد بررسی قرار می گیرد. در ادامه، با ارائه یک مدل مفهومی، نقش های اصلی کارشناس مالی از مرحله تنظیم اسناد، نظارت بر صحت ثبت ها، کنترل داخلی، تهیه گزارش های میان دوره ای و سالانه، و نهایتا گزارش دهی تحلیلی به شورای شهر و کمیسیون های تخصصی تحلیل خواهد شد. یافته ها نشان می دهد که: نخست، کیفیت تنظیم و طبقه بندی اسناد مالی، پایه شفافیت اطلاعاتی شهرداری است و کارشناس مالی در خط مقدم این مرحله قرار دارد؛ دوم، مشارکت فعال کارشناس مالی در طراحی و اجرای کنترل های داخلی، نقش مهمی در پیشگیری از تخلفات و خطاهای مالی ایفا می کند؛ و سوم، توان گزارشگری تحلیلی و قابل فهم برای شورا و عموم شهروندان، حلقه نهایی زنجیره پاسخ گویی مالی است که بدون ارتقای مهارت های تحلیلی و ارتباطی کارشناس مالی، محقق نخواهد شد (Diamond, 2002؛ حیدری، 1398). بر این اساس، مجموعه ای از راهکارها برای ارتقای جایگاه و توان حرفه ای کارشناسان مالی در شهرداری ها پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

کارشناس مالی ، شفافیت مالی ، پاسخ گویی مالی ، گزارشگری مالی