ارزیابی نظام کنترل داخلی در شهرداری ها با تاکید بر وظایف کارشناس مالی در پیشگیری از تخلفات و فساد اداری–مالی

کنترل داخلی به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام مدیریت مالی بخش عمومی، نقشی تعیین کننده در پیشگیری و کشف به موقع تخلفات و فساد اداری–مالی دارد. شهرداری ها به عنوان نهادهای عمومی محلی که روزانه با حجم بالایی از دریافت ها و پرداخت ها، قراردادهای عمرانی، معاملات اموال و وصول عوارض مواجه اند، بدون استقرار نظام کنترل داخلی کارآمد، در معرض ریسک های جدی سوءاستفاده، خطا و هدررفت منابع عمومی قرار می گیرند (باباجانی، 1394؛ الوانی، 1396). در این میان، «کارشناس مالی» شهرداری، یکی از بازیگران کلیدی در طراحی، اجرای و پایش کنترل های داخلی است؛ زیرا در نقطه تماس میان اسناد مالی، ثبت های حسابداری، اجرای بودجه و گزارشگری مالی قرار دارد (حیدری، 1398؛ نصراللهی، 1393). این مقاله با رویکرد توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر مطالعه اسنادی، به ارزیابی نظام کنترل داخلی در شهرداری ها با تاکید بر نقش و وظایف کارشناس مالی در پیشگیری از تخلفات و فساد اداری–مالی می پردازد. ابتدا مبانی نظری کنترل داخلی، عناصر پنج گانه الگوی COSO و ویژگی های خاص محیط کنترل در سازمان های عمومی و شهرداری ها تبیین می شود (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission, 2013؛ INTOSAI, 2004). سپس، با مرور پیشینه داخلی و خارجی، جایگاه کنترل های پیشگیرانه، کشف کننده و اصلاحی در مدیریت مالی شهرداری ها و نقش نیروی انسانی حرفه ای، به ویژه کارشناس مالی، بررسی می گردد. یافته ها نشان می دهد که: اولا، ضعف در طراحی و اجرای کنترل های داخلی – به ویژه در حوزه تفکیک وظایف، نظام مجوزدهی، کنترل سقف های بودجه ای و مستندسازی عملیات – از عوامل اصلی بروز تخلفات مالی در شهرداری هاست (نصراللهی، 1393؛ حیدری، 1398). ثانیا، کارشناس مالی، در صورت برخورداری از شایستگی های حرفه ای، استقلال نسبی و دسترسی کافی به اطلاعات، می تواند به عنوان «خط دفاع اول» در نظام کنترل داخلی عمل کند و با اعمال کنترل های شکلی و ماهوی بر اسناد، گزارش گری به موقع انحرافات و مشارکت در طراحی رویه ها، نقش مهمی در پیشگیری از فساد ایفا نماید (INTOSAI, 2004؛ Diamond, 2002). بر اساس این تحلیل، راهکارهایی برای تقویت نقش کارشناسان مالی، بهبود ساختار کنترل داخلی و ارتقای فرهنگ سازمانی ضدفساد در شهرداری ها پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

کنترل داخلی ، کارشناس مالی ، پیشگیری از فساد ، تخلفات اداری–مالی