رفتار شهروندی سازمانی: مفهوم، ابعاد و تاثیر آن بر عملکرد سازمانی

رفتار شهروندی سازمانی (Organizational Citizenship Behavior – OCB) یکی از مهم ترین مفاهیم نوین در مدیریت رفتار سازمانی است که در دهه های اخیر جایگاهی ویژه در ادبیات علمی و عمل مدیریتی یافته است. OCB به طیفی از رفتارهای داوطلبانه، فراتر از شرح وظایف رسمی شغلی اشاره دارد که کارکنان بدون انتظار دریافت پاداش یا الزام سازمانی، با هدف بهبود جو سازمانی و ارتقاء اثربخشی جمعی از خود بروز می دهند (Organ, 1988). این رفتارها، که ابعادی چون نوع دوستی، وجدان کاری، جوانمردی، فضیلت مدنی و ادب و احترام را دربرمی گیرد، نقشی اساسی در تقویت همبستگی تیمی، ایجاد فرهنگ مشارکتی و افزایش تعهد سازمانی ایفا می کند. پژوهش های نظری و مطالعات میدانی در سراسر جهان نشان داده اند که توسعه OCB می تواند به عنوان اهرمی راهبردی برای افزایش رضایت شغلی، کاهش تعارضات و غیبت، بهبود نوآوری و چابکی سازمانی و ارتقاء عملکرد فردی و جمعی کارکنان مورد استفاده قرار گیرد (Podsakoff et al., 2000). افزون بر این، شواهد تطبیقی از سازمان های موفق بین المللی و داخلی تاکید دارند که نهادینه سازی رفتار شهروندی در سازمان، تنها از طریق آموزش، ایجاد فرهنگ اعتماد، ارتباطات اثربخش و سیاست گذاری هدفمند میسر است. این مقاله ضمن واکاوی ابعاد OCB و مرور تجارب تطبیقی، به بررسی نقش آن در ارتقاء سرمایه اجتماعی، بهبود جو سازمانی و افزایش بهره وری می پردازد و راهکارهایی کاربردی برای تقویت رفتار شهروندی سازمانی در محیط های کاری ایرانی و بین المللی ارائه می دهد. نتایج نشان می دهد که سرمایه گذاری هدفمند بر توسعه OCB، کلید موفقیت، پایداری و مزیت رقابتی سازمان ها در فضای متحول و رقابتی امروز خواهد بود.

کلیدواژه ها:

رفتار شهروندی سازمانی ، عملکرد سازمانی ، سرمایه اجتماعی