نقش گزارشگری مالی درون سازمانی در کنترل هزینه ها و پیشگیری از کسری بودجه شهرداری ها

بودجه سالانه شهرداری ها، مهم ترین ابزار برنامه ریزی و حکمرانی مالی در سطح مدیریت شهری است؛ اما فاصله قابل توجه میان «بودجه مصوب» و «بودجه محقق شده»، تکرار کسری ها و انحرافات هزینه ای، نشان می دهد که صرفا تصویب بودجه کافی نیست و کیفیت اجرای آن اهمیت تعیین کننده دارد. گزارشگری مالی درون سازمانی، به عنوان زیرسیستم اطلاعاتی مدیریت، نقشی کلیدی در کنترل هزینه ها، پایش تعهدات و پیشگیری از کسری بودجه ایفا می کند. هرچه این گزارش ها به موقع تر، دقیق تر و متناسب تر با نیاز مدیران و کارکنان مالی باشند، امکان مداخله اصلاحی پیش از آنکه کسری ها تثبیت شوند، بیشتر خواهد بود (عامری و عامری، 1397؛ رجبی، 1400؛ حسینی، 1398). با این حال، در بسیاری از شهرداری های کشور، ساختار گزارشگری مالی درون سازمانی همچنان بیش از آنکه «ابزار مدیریت» باشد، «ابزار توجیه و پاسخ گویی پسینی» تلقی می شود. گزارش ها غالبا با تاخیر تهیه می شوند، تمرکز آن ها بر بیان ارقام کلی است، و پیوند روشنی میان آن ها و تصمیم های اصلاحی دیده نمی شود (رستمی، 1404؛ خور مهر، 1403). این مقاله با رویکرد توصیفی–تحلیلی و بر پایه مطالعه اسنادی (قوانین، آیین نامه ها، کتاب ها، مقالات و گزارش های تجربی) به تبیین نقش گزارشگری مالی درون سازمانی در کنترل هزینه ها و پیشگیری از کسری بودجه شهرداری ها می پردازد و تلاش می کند ویژگی های یک نظام گزارشگری درون سازمانی کارآمد و چالش های استقرار آن را شناسایی کند. یافته ها نشان می دهد که گزارشگری مالی درون سازمانی، اگر مبتنی بر مبنای تعهدی، تفکیک مراکز هزینه، تحلیل انحرافات و ارائه شاخص های عملکردی طراحی شود، از سه طریق اصلی می تواند به مدیریت هزینه و پیشگیری از کسری بودجه کمک کند: (1) ایجاد شفافیت نسبت به محل و زمان بروز هزینه ها و تعهدات؛ (2) فراهم کردن «هشدار زودهنگام» درباره انحرافات از برنامه؛ و (3) تقویت پاسخ گویی مدیران و واحدها در قبال استفاده از اعتبارات. در مقابل، نبود یک چارچوب مشخص برای گزارشگری، ضعف یکپارچگی سامانه های مالی، کمبود سواد مالی و تحلیلی کاربران و غلبه نگاه صوری به گزارش ها، کارایی این ابزار را به طور جدی محدود می کند (ترکان، 1404؛ عوض زاده فتح و همکاران، 1402؛ IFAC, 2014).

کلیدواژه ها:

گزارشگری مالی درون سازمانی ، کنترل هزینه ها ، کسری بودجه ،