بررسی مفهوم دفاع پیش دستانه در رویه دیوان بینالمللی دادگستری و گزارش های دبیرکل ملل متحد

تحول مفهوم دفاع پیشدستانه در حقوق بینالملل معاصر از موضوعات پیچیده و چالشبرانگیزبه شمار میآید. این مفهوم ریشه در تفسیر موسع از ماده 51 منشور ملل متحد دارد؛ مادهای کهحق دفاع مشروع را منوط به وقوع حملهی مسلحانه دانسته است. اما پس از حوادث 11 سپتامبرو گسترش تهدیدات غیردولتی، برخی دولتها به ویژه ایاالت متحده کوشیدهاند تا مفهوم دفاعپیشدستانه را به مثابه ابزار مشروع برای پیشگیری از تهدیدات قریبالوقوع بازتعریف کنند. رویهدیوان بینالمللی دادگستری در پروندههایی چون »نیکاراگوئه علیه ایاالت متحده«، »سکوهاینفتی« و »کنگو علیه اوگاندا« نشان میدهد که دیوان رویکردی سختگیرانه نسبت به پذیرشدفاع پیشدستانه داشته و آن را منوط به وجود تهدید واقعی، قریبالوقوع و قابل اثبات کردهاست. از سوی دیگر، گزارشهای دبیرکل ملل متحد درباره اجرای دکترین امنیت جمعی نیز برضرورت تفسیر مضیق از حق دفاع مشروع تاکید دارند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد کهپذیرش گسترده مفهوم دفاع پیشدستانه میتواند آثار خطرناکی برای ثبات نظم حقوقیبینالمللی و تضعیف ممنوعیت توسل به زور به همراه داشته باشد. در نتیجه، ضرورت بازگشتبه معیارهای سنتی منشور و تقویت نقش شورای امنیت در مدیریت تهدیدات امنیتی بیش ازپیش احساس میشود. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، دادهها و مواضع حقوقیدولتها، دیوان و اسناد سازمان ملل را مورد بررسی تطبیقی قرار داده است تا حدود و ثغورمشروعیت دفاع پیشدستانه مشخص گردد.

کلیدواژه ها:

دفاع پیشدستانه ، منشور ملل متحد ، استفاده از زور ، امنیت جمعی ، دیوانبینالمللی دادگستری انگلیسیشو بده