تحلیل فقهی و حقوقی مالکیت دادههای ژنتیکی و اطلاعات پزشکی

تحولات شگرف در فناوریهای زیستی و انفجار دادههای سلامت چالشهای کم سابقه ای را پیش روی نظامهای حقوقی و فقهی قرار داده است. دادههای ژنتیکی و اطلاعات پزشکی،بیماران که روزگاری منحصر به پروندههای کاغذی و دانش محدود پزشک بود، امروزه به ثروتی،عظیم سیال و به شدت حساس بدل شده و کارکردهایی فراتر از درمان فردی یافته است. این داده ها همزمان که برای ارتقاء سلامت عمومی پژوهشهای ژنومیک مدیریت بیماریها و گسترش خدمات پزشکی حیاتی،اند با واقعیتهایی همچون تجاری سازی اشتراک گذاری بین المللی و حتی خطر دسترسی غیر مجاز نیز مواجه اند. در این میان پرسش بنیادینی درباره ماهیت حقوقی و جایگاه فقهی این داده ها مطرح است آیا فرد نسبت به دادههای ژنتیکی و اطلاعات پزشکی خود حق مالکیت دارد؟ حد و مرز این مالکیت چیست و چگونه با اصولی همچون حریم خصوصی سلطه بر نفس و منفعت عمومی سازگار میشود؟ قوانین جاری ایران و فقه امامیه چه موضعی در این خصوص اتخاذ کرده اند و با چه چالشهای عملی و مفهومی روبه رو هستند؟ این مقاله میکوشد با بررسی مبانی و ادله فقهی و تحلیل تطبیقی وضعیت حقوقی ایران به تبیین دقیق مالکیت داده های ژنتیکی و اطلاعات پزشکی و ضرورت تدوین چارچوبهای شفاف حقوقی اخلاقی بپردازد؛ موضوعی که در دوران حاضر، نقشی اساسی در صیانت از حقوق و کرامت،بیماران سلامت عمومی و اعتماد اجتماعی ایفا میکند.

کلیدواژه ها:

مالکیت ، تحلیل دادههای ژنتیکی ، اطلاعات پزشکی ، کارشناسی ارشد حقوق خصوصی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان