ابراهیم گلستان و رمان نو فرانسوی: تاملی تطبیقی در روایت زبان و ساختار در داستان «مد و مه»

رمان نو، فرانسوی که در میانه قرن بیستم با چهره هایی چون آلن رب گریه، ناتالی ساروت و کلود سیمون ظهور کرد، با گسست از سنت های رمان کلاسیک و حتی مدرن، روایت شخصیت پردازی و زبان را دگرگون ساخت. این جریان فکری در قالب جنبشی نوگرا و سنت گریز در تاریخ داستان نویسی جهان، مفاهیم سنتی کلیدی داستان نویسی را به چالش کشید و مفاهیم نوینی را در عرصه ادبیات وارد کرد. نویسندگان سردمدار رمان نو در فرانسه بر آن بودند تا معنای پیش فرض و پیام مستقیم را از پیکره داستان حذف کنند، رابطه میان صورت و محتوا را برهم زنند و متنی بی مرکز، گشوده و چندمعنایی پدید آورند. این جریان نوگرا، گرچه زاده فرهنگ و ادبیات غرب بود، در ایران نیز بی تاثیر نماند و برخی نویسندگان ایرانی، به ویژه پس از دهه چهل، از رویکردها و شیوه های آن الهام گرفتند. در همین دوره، ابراهیم گلستان (۱۳۰۱-۱۴۰۲) در ادبیات فارسی با رویکردی متفاوت به نوشتار داستانی پرداخت که از بسیاری جهات قابل مقایسه با جریان رمان نو است. این مقاله با بررسی داستان «مد و مه» (۱۳۴۸) نوشته گلستان، تلاش دارد تا عناصر، روایی ساختاری و زبانی مشترک و متمایز میان این اثر و رمان نو فرانسوی را تحلیل کند. یافته ها نشان می دهند که هر چند گلستان مستقیما در جریان رمان نو قرار نمی گیرد، اما از نظر فرم، توجه به جزئیات، اشیاء، گریز از پیرنگ سنتی و زبان تامل برانگیز با این جریان همپوشانی هایی داد.

کلیدواژه ها:

ابراهیم گلستان ، رمان ، مد و مه ، روایت ، زبان ، ساختار