بررسی تخیل در اسرارالتوحید بر اساس نظریه ی ژیلبر دوران

تخیل تصور و افکار مربوط به توهم و تفکر در ذهن است. به همین علت تخیل همواره با هنر و ادبیات عجین بوده است. تخیل به تعبیری با نیروی الهام نیز پیوستگی دارد. نظریه ی تخیل دوران تنها جنبه ی غیر واقعی و غیر محسوس ندارد. تکیه بر نقد اسطوره شناسی و نقد کهن الگویی دوران در نظریه ی مربوط با تخیل خود با الهام از باشلار و یونگ، یک نشانه شناسی از تصاویر و نمادها را با تکیه بر مقولات ماهوی توسط نقشه های کهن الگویی توسعه می دهد. محمد بن المنور کتاب اسرارالتوحید را درباره احوال و اخبار و اقوال و کرامات جد خویش از مجموعه روایات و اطلاعات نوشت. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، جنبه های فراواقع گرایانه همراه با ذهنیت های خیال آمیز و ملموس و جاری در بین افراد و کل اجتماع که در نظریه دوران بیان شده در متن اسرارالتوحید تحلیل و بررسی شده است. ضروری است که آثار عرفانی مطابق با انواع نظریه های غربی و نشانه ها و اندیشه های منتقدین غربی و سراسر جهان تحلیل و بررسی بشوند. این نوع مطالعه جنبه های ناشناخته و لایه های متن را نشان می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهند که جنبه های مختلف تخیل از جمله ذهن گرایی، الهام، امور انتزاعی و درونی و روحی به عنوان بخشی از مفاهیم و اصول عرفانی محسوب می شوند. این موارد در تخیل و تفکر عارف در راه وصال یا انجام اعمال عارفانه ای همچون سماع، مجمع ذکر و عبادت نقشی اساسی دارند. مولفه های پربسامد نظریه تخیل ژیلبر دوران در اسرارالتوحید عبارتند از: تخیل نظریه ی منظومه ی روز و شب ژیلبر دوران، تصویرسازی نمودهای مذهبی ریخته های عروجی و سقوطی رویابافی، پناهگاه ساختارهای ریخت پریشی یا قهرمانی، وابستگی فرد به جهان جمع اضداد و پایان تاریخ. مولفه های کم بسامد نظریه ی تخیل ژیلبر دوران در اسرارالتوحید عبارتند از: اسطوره، مرگ، رنگ، ریخته های حیوانی، زمان، نماد، پوچ گرایی، ایده آل، سازی، جداسازی، اغراق، قرینه سازی، بزرگ نمایی، تضاد، ساختارهای اسرارآمیز یا تناقضی، تکرار، مینیاتورسازی و هماهنگی.

کلیدواژه ها:

تخیل ، اسرار التوحید ، عرفان ، ژیلبر دوران