تصویر «دریا» در شعر حافظ

بسیاری از تصاویر بازتاب یافته در سروده های شاعران برگرفته از دنیای پیرامون ایشان است. حافظ نیز از این قاعده مستثنی نیست. تصویر «دریا» در میان این دست تصاویر در شعر حافظ جایگاه ویژه ای دارد. او در موارد متعددی از تصویر دریا به مثابه ی یک نماد برای بیان مفاهیم مورد نظر خویش بهره جسته است و سعت توجه به واژگان مرتبط با دریا مانند موج و ساحل و طوفان و گرداب و کشتی و... در سروده های حافظ در خور تامل است. آبشخور این تصاویر می تواند برگرفته از تجربیات عینی شاعر و یا شنیده های او از دریا و مواجهه ی انسان با آن باشد. نزدیکی نسبی زیستگاه شاعر با دریا حصول این تجربیات دیداری یا شنیداری را ممکن می گرداند. بی تردید اقتباس حافظ از سروده های شاعران گذشته نیز در این امر خالی از تاثیر نبوده است. در مفاهیم اراده شده از تصاویر دریایی در شعر حافظ در برگیرنده ی طیف وسیعی است اما در این میان دو مفهوم مخاطره آمیز بودن و تجارت گوهر» با بسامدی یکسان نزدیک به نیمی از شمار مفاهیم مورد نظر شاعر را به خود اختصاص داده اند. در یک نگاه دو مفهوم سود و خطر دو روی سکه ی تجارت در دریاست. در پاره ای منابع بویژه تذکره هایی که به ذکر احوال و سوانح زندگی حافظ پرداخته اند به ماجرای سفر وی به هرمز به قصد عزیمت به هندوستان اشاره شده است، گرچه برخی از پژوهشگران این روایات را مستحدث و بی اساس تلقی کرده اند اما در صورت صحت این تجربه ی عینی در ذهنیت حافظ از دریا موثر بوده است. شاید سرچشمه ی دریاگریزی حافظ و برخی عواطف منفی او نسبت به دریا را بتوان در همین تجربه جستجو کرد. واژه های کلیدی: بحر، تصویر، حافظ، دریا، نماد

کلیدواژه ها:

بحر ، تصویر ، حافظ ، دریا ، نماد