انزیاح صرفی در خطبه قاصعه نهج البلاغه نمونه موردی: هنجارگریزی مشتقات

نهج البلاغه مجموعه ای از سخنان امام علی(ع) است که به همت شریف رضی در اواخر قرن چهارم هجری گردآوری شده است. این کتاب شامل سه بخش اصلی خطبه ها نامه ها و حکمتها میباشد. امام علی(ع) در سخنان خود، ترکیب بینظیری از،بلاغت فصاحت و معانی عمیق را به نمایش گذاشته است که در تاریخ ادبیات عرب بی همتا است ویژگی برجسته نهج البلاغه تطابق کامل بین کلمات و مفاهیم است که باعث شده این اثر به عنوان برادر قرآن شناخته شود. همچنین خطبه ها و نامههای امام علی(ع) نه تنها در سطح معنوی و دینی تاثیر گذار بوده اند بلکه در حوزه ادبیات نیز مورد توجه و بهره برداری شاعران و نویسندگان قرار گرفته است. این اثر در حقیقت، تجلی قدرت بیان امام علی (ع) و انعکاس اندیشههای عمیق،اجتماعی اخلاقی و فلسفی ایشان است که در قالبی مختصر و تاثیرگذار بیان شدهاند پژوهش حاضر به بررسی انواع انزیاحهای مصدر در خطبه قاصعه حضرت علی (ع) پرداخته است که چگونه تغییرات معنایی در واژگان از مصدر به دیگر ساختهای کلامی مانند اسم مصدر اسم فاعل اسم مفعول و مصدر میمی در این خطبه ها رخ داده است واژه هایی مانند تکبر، ماخذ و معتلج به عنوان نمونه های برجسته برای تبیین این انزیاحها استفاده شدهاند این تغییرات معنایی به طور دقیق نشان دهنده ی اهداف بلاغی حضرت علی (ع) در انتقال مفاهیم،اخلاقی فلسفی و دینی است. همچنین چگونگی تاثیر این انزیاحها در ساختار بلاغی خطبهها و کاربرد آنها برای تاکید بر مفاهیمی چون کبر، تردید و اطاعت از خداوند تمرکز شده است انزیاحهای به کار رفته در این خطبهها به ویژه در مواردی چون غفلتها و مغالطه ها، به روشن تر شدن آموزههای حضرت علی (ع) کمک میکند.

کلیدواژه ها:

ادبیات ، نهج البلاغه ، خطبه قاصعه ، انزیاح صرفی