بررسی صنعت تشبیه به اعتبار طرفین در قصاید ۴ تا ۶ دیوان خاقانی

این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای به بررسی ساختار تشبیه در قصاید ۴، ۵ و ۶ دیوان خاقانی پرداخته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که خاقانی به عنوان یکی از برجسته ترین شاعران ادب فارسی، با مهارت و تخیل برجسته از تشبیه برای انتقال مفاهیم مختلف به شیوهای هنری استفاده کرده است. نتایج نشان میدهد که خاقانی توانسته است با استفاده از انواع مختلف تشبیه پلی میان جهان محسوس و جهان عقلانی ایجاد کند. این، پیوند زمینه ساز انتقال مفاهیم پیچیده عرفانی و فلسفی به زبان قابل فهم و تصویری برای مخاطب بوده است. در این ساختار تشبیهات معقول به محسوس بیشترین بسامد را داشتند و نشان دهنده تمایل خاقانی به ون ساده سازی مفاهیم انتزاعی از طریق تصاویر ملموس هستند. این ویژگیها موجب شده است که اشعار خاقانی نه تنها از نظر زیبایی شناسی زبانی غنی باشند بلکه از لحاظ انتقال مفاهیم نیز عمیق و چندلایه ظاهر شوند. بر اساس این پژوهش، تشبیه در دیوان خاقانی تنها ابزاری برای تزئین زبان نیست؛ بلکه ابزاری قدرتمند برای انتقال پیامهای اخلاقی، عرفانی و فلسفی است. قدرت خاقانی در بهره برداری از این ابزار ادبی جایگاه او را در ادبیات فارسی به عنوان شاعری خلاق و متفکر برجسته تثبیت کرده و آثار او را به منبعی غنی برای مطالعه هنر و اندیشه تبدیل کرده است. این مقاله به تحلیل سازوکارهای مختلف این تشبیهات پرداخته و نشان داده است که چگونه خاقانی توانسته است با تلفیق دنیای عقل و حس مرزهای ادبیات فارسی را گسترش دهد.

کلیدواژه ها:

ادبیات غنایی ، ادبیات کلاسیک ، تشبیه خاقانی ، قصیده ، بلاغت ، بیان