بازتاب حکمت و اندیشه در متون ادبی کلاسیک فارسی با تاکید بر آثار بوعلی سینا و تاثیر آن بر ادبیات عرفانی

ادبیات کلاسیک، فارسی همواره بستری برای انعکاس مفاهیم بلند، عرفانی، فلسفی و حکمی بوده است و آثار بزرگانی چون بوعلی سینا، نقشی بنیادین در شکل دهی به این مفاهیم ایفا کرده اند. بوعلی سینا نه تنها فیلسوف و پزشک بزرگی است بلکه اندیشه های او در زمینه های هستی شناسی، عقل و نفس به طور غیر مستقیم در اشعار عرفانی و حکمی شاعران بزرگ فارسی زبان بازتاب یافته است. در این پژوهش، تلاش شده است تا تاثیر آموزه های حکمی و فلسفی ابن سینا بر متون ادبی کلاسیک فارسی با تمرکز بر اشعار عرفانی بررسی شود. روش کار در این مطالعه، توصیفی-تحلیلی و با رویکرد بینارشته ای است؛ بدین صورت که ابتدا گزاره های کلیدی حکمی در آثار فلسفی بوعلی سینا، همچون 'الاشارات و التنبیهات' و 'شفا' شناسایی شده و سپس با اشعار شاعران بزرگی چون سنایی، عطار و مولوی مقایسه و تطبیق داده شده است. تحلیل های انجام شده نشان میدهد که بسیاری از مفاهیم بنیادین چون عقل فعال، مراتب نفس، اتحاد عاقل و معقول و سیر وجودی انسان در تفکر ابن سینا، در قالبی شاعرانه در متون ادبی متجلی شده اند. این تاثیر گذاری به ویژه در شکل گیری عرفان نظری و ساختار استعاری شعر فارسی نمایان است. بحث و بررسیها گویای آن است که ادبیات فارسی نه صرفا بازتابی از احساسات بلکه عرصه ای برای بیان اندیشه های پیچیده فلسفی نیز بوده است و شاعران با الهام از مفاهیم عمیق، فلسفی توانسته اند زبان ادبی را به ابزاری برای تبیین حقیقت هستی و مراتب کمال انسانی تبدیل کنند. در نهایت میتوان نتیجه گرفت که پیوند اندیشه و ادبیات نقش تعیین کننده ای در گسترش گفتمان عرفانی و حکمی در سنت فرهنگی ایران داشته و مطالعه ی چنین تعاملاتی فهم عمیقتری از ادبیات کلاسیک فارسی فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

بوعلی سینا ، ادبیات کلاسیک ، شعر عرفانی ، حکمت ، فلسفه اسلامی