بررسی مضامین ترجیع بند عبید زاکانی از شور زندگی تا نقد زهد ریایی

این مقاله به تحلیل ترجیع بند عبید زاکانی شاعر برجسته سده هشتم هجری اختصاص دارد و هدف آن بررسی ابعاد مختلف این اثر یگانه و شناسایی جایگاه آن در دیوان شاعر است. پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی تحلیلی و روش تحلیل متنی انجام شد تا مضامین، اخلاقی، اجتماعی و عرفانی ترجیع بند به طور دقیق بررسی شوند. یافته ها نشان می دهد که این ترجیع بند با وجود تک نمونه بودن در دیوان، عبید نمونه های منحصر به فردی از نگاه انتقادی اوست؛ زبان شعر در این اثر جدی و عنصر اصلی آن، عشق و شور در زندگی نقد صوفیان ظاهری و زاهدان ریاکار است. محور اصلی شعر هشدار نسبت به گذر سریع عمر، اهمیت بهره گیری از فرصت های محدود زندگی و ارزش تجربه مستقیم زندگی و عشق است. عبید با تاکید یکپارچگی اخلاقی و رهایی از دلبستگی های مادی و ظاهری مسیر دستیابی به آرامش و تعالی فردی را روشن می سازد. ساختار شعر و تکرار ترجیع بند در پایان هر بند پیام اصلی را تثبیت و انسجام معنایی و ریتم موسیقایی ایجاد می کند و نقش انگیزشی آن مخاطب را به زندگی آگاهانه و حضور فعال در لحظه ها فرا می خواند. تحلیل این ترجیع بند نشان می دهد که عبید زاکانی با ترکیب استدلال، اخلاقی، نقد اجتماعی و تصویرگری، هنری توانسته پیام های انسانی و اجتماعی را به شیوه ای یکپارچه و تاثیرگذار در ادبیات فارسی منتقل کند.

کلیدواژه ها:

ادبیات ، کلاسیک ، عبید زاکانی ، ترجیع بند ، زهد ریایی ، تحلیل متن