انسان شناسی زبان شناختی بقاء یا زوال گویش راجی دلیجانی

در دهه های اخیر با گسترش فرآیند جهانی شدن آموزش رسمی تک زبانه و تسلط رسانه های جمعی، بسیاری از زبان ها و گویش های بومی در ایران و سایر نقاط جهان با خطر زوال و خاموشی مواجه شده اند. این مقاله با رویکردی انسان شناسی زبان شناختی به بررسی وضعیت گویش راجی در شهر دلیجان استان مرکزی می پردازد و می کوشد با اتکا به داده های میدانی میزان بقاء یا زوال این گویش را در جامعه معاصر تحلیل کند. روش تحقیق به صورت میدانی و توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات از طریق پرسش نامه های بسته با ۳۴ سوال در پنج حوزه زبانی، خانه، مدرسه، بازار رسانه و نگرش زبانی از ۱۰۰ نفر از ساکنان دلیجان گردآوری شد. تحلیل آماری داده ها نشان داد که گویش راجی در میان نسل جوان تقریبا به طور کامل کنار گذاشته شده و کاربرد آن عمدتا در میان سالمندان و برخی از خانواده های سنتی باقی مانده است. در محیط های رسمی، آموزشی و رسانه ای این گویش حضور ندارد و حتی در گفت وگوی روزمره نیز جای خود را به فارسی معیار داده است. مهمترین عوامل زوال این گویش عبارت اند از سلطه زبان رسمی، نگرش منفی به زبان محلی، حذف از رسانه ها، نبود آموزش نهادی و قطع ارتباط بین نسلی. همچنین بسیاری از جوانان راجی را زبانی بی ارزش دهاتی یا متعلق به گذشته می دانند. مقاله حاضر نشان می دهد که زوال گویش راجی تنها یک پدیده زبانی نیست بلکه نتیجه مجموعه ای از تغییرات فرهنگی، اجتماعی و نمادین است. در پایان راهکارهایی همچون مستندسازی، زبان آموزی داوطلبانه، تولید محتوای رسانه ای و حمایت نهادی برای حفظ و احیای این گویش پیشنهاد شده است.

کلیدواژه ها:

گویش ، راجی ، زوال ، زبان انسان شناسی ، زبان شناختی ، زبان مادری ، هویت فرهنگی