بررسی صنعت تشبیه به اعتبار طرفین در قصاید ۱۰ تا ۱۲ دیوان خاقانی

این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای به بررسی ساختار تشبیه در قصاید ۱۰، ۱۱ و ۱۲ دیوان خاقانی پرداخته است. تشبیه به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای بلاغی در شعر فارسی امکان تصویرسازی، انتقال مفاهیم و پیوند ذهنی میان عناصر مختلف را برای شاعر فراهم می سازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که تشبیه حسی به حسی با بسامد بالاتر (۲۶) مورد نقش اصلی را در ساختار تصویرپردازی خاقانی ایفا می کند. این نوع تشبیه با اتکاء بر عناصر قابل درک و محسوس موجب تقویت تخیل، انسجام زبانی و پیوند عواطف انسانی با جهان اطراف می گردد. در مرتبه بعد، تشبیهات معقول به محسوس (۱۳ مورد) و محسوس به معقول (۶ مورد) قرار دارند که نمایانگر تلاش شاعر برای تجسم بخشی به مفاهیم انتزاعی و انتقال آنها به زبان تصویری است. همچنین موارد نادری از تشبیهات معقول به معقول (۲ مورد) مشاهده شده که بیانگر پیچیدگی معنایی و ذهن عرفانی خاقانی است. در مجموع، این بررسی نشان می دهد که خاقانی با بهره گیری ماهرانه از انواع تشبیه توانسته است پیوندی خلاقانه میان حس و عقل، ماده و معنا، تجربه و تامل برقرار سازد.

کلیدواژه ها:

ادبیات غنایی ، ادبیات کلاسیک ، تشبیه خاقانی ، قصیده ، بلاغت ، بیان