طراحی مدل بهینه نظام حکمرانی اخلاقی در مدیریت مالی اسلامی با تاکید بر افق فکری خواجه نظام الملک(رهیافت منطق فازی)

این پژوهش با هدف طراحی مدل نظری «نظام حکمرانی اخلاقی در مدیریت مالی اسلامی با بهره گیری از اندیشه های خواجه نظام الملک طوسی» انجام شد تا پیوند میان میراث فکری اسلامی و نظریه های نوین حکمرانی مالی تبیین شود. این مطالعه از نوع کاربردی و با رویکرد آمیخته (کیفی–کمی) است. در بخش کیفی، جامعه پژوهش شامل کتاب سیاست نامه و ۲۸ مقاله علمی مرتبط با اندیشه خواجه نظام الملک بود که بر اساس معیارهای ورود، ۱۲ مقاله وارد تحلیل نهایی شدند. داده ها از طریق روش فراترکیب گردآوری و با رویکرد تحلیل محتوای استقرایی سه مرحله ای کدگذاری شدند. در بخش کمی، از مدل سازی فازی برای تحلیل روابط بین مولفه های شناسایی شده استفاده گردید. یافته ها نشان دادند که شش بعد «عدالت اقتصادی اسلامی»، «اخلاق مالی و اداری»، «پاسخ گویی اجتماعی»، «شایسته گزینی»، «پایداری و صرفه جویی اقتصادی» و «پاسداری از بیت المال» شاکله نظام حکمرانی اخلاقی را تشکیل می دهند و در میان آن ها، پاسخ گویی اجتماعی، عدالت اقتصادی و شایسته گزینی بیشترین وزن و اهمیت را دارند. نتایج استنتاج فازی نیز بیانگر نقش تعیین کننده پاسخ گویی در شفافیت مالی و کارآمدی نهادی بود. بر اساس مدل طراحی شده، حکمرانی اخلاقی در مدیریت مالی اسلامی نظامی چندبعدی و پویا است که در آن اخلاق به عنوان محور تصمیم گیری، مشروعیت و کارآمدی عمل می کند. این پژوهش با تلفیق اندیشه های کلاسیک اسلامی و ابزارهای تحلیلی مدرن، الگویی نظری و کاربردی برای نهادینه سازی عدالت، پاسخ گویی و شفافیت در نظام های مالی اسلامی ارائه می دهد.

کلیدواژه ها:

حکمرانی اخلاقی ، مدیریت مالی اسلامی ، عدالت اقتصادی ، پاسخ گویی اجتماعی ، شایسته گزینی ، خواجه نظام الملک ، سیستم خبره فازی